Աղիքային վարակներով հիվանդացության տարիքասեռային առանձնահատկությունները գյումրիում (1977-2006թթ.)

Գյումրիում աղիքային վարակների (ԱՎ) տարիքասեռային առանձնահատկությունները բացահայտելու համար հետահայաց համաճարակաբանական վերլուծության է ենթարկվել 1977-2006թթ երեսնամյա ժամանակահատվածը, որը, հաշվի առնելով, որ ժամանակի ընթացքում համաճարակային գործընթացի վրա ազդող գործոնները և վարակի տարածման պայմանները փոփոխվում են, դիտարկել ենք այդ ազդակների համեմատաբար կայուն համալիրի ազդեցության ժամանակահատվածներում. 

1. 1. Նախաերկրաշարժյան ժամանակաշրջան` 1977-1988թթ. 
2. 2. Երկրաշարժի և խորհրդային կարգերի փլուզման` 1989-1995թթ. 
3. 3. Հետերկրաշարժյան վերականգնման`1996-2006թթ.   

ԱՎ-ի դիտարկվող ընթացաշարժում հիվանդացության միջին ցուցանիշը մինչև 14 տարեկան երեխաների համար կազմում է 714.7, (100 000 մինչև 14 տարեկան երեխաների հաշվով), իսկ մեծահասակների (15 տարեկան և բարձր) շրջանումª 168.3 100 000 մեծահասակ բնակչի հաշվով: Գյումրիում մեծահասակների և 0-14 տարեկան երեխաների ԱՎ-ով հիվանդացության երեսնամյա շարժընթացի տարիքասեռային առանձնահատկությունների վերլու-ծության արդյունքում պարզ դարձավ,  որ նախաերկրաշարժյան տարիներին հիվանդացության մակարդակը երեխաների շրջանում եղել է բարձր: Այսպես` 0-14 տարեկանների հիվանդացության ցուցանիշը տատանվել է 566,6-ից (1978թ.) 1261.9 (1983թ.) 100 000 մինչև 14 տարեկան երեխաների  հաշվով` միջինը կազմելով 943.1, 60.5%-ից (1979թ.) հասնելով 75.1% (1982թ.)` միջինը կազմելով 68.3%, այն դեպքում, երբ միջին տարեկան ցուցանիշը մեծահասակների շրջանում կազմել է 119.1` 100 000 տասնհինգ տարեկանից բարձր ազգաբնակչության հաշվով, տատանվելով 181.5-ից (1983թ.) 60.2 (1988թ)` միջինը կազմելով հիվանդացության 31.7%` տատանվելով 39.5%-ից (1977թ.) 24.9% (1982թ.): Հետերկրա-շարժյան տարիները բնութագրվում են նվազման միտումով: Հիվանդացությունը մեծահասակների շրջանում, համեմատած նախաերկրաշարժյան ժամանակաշրջանի միջին տարեկան մասնաբաժնի հետ, ավելացել է 6.7%-ով, իսկ երեխաների մոտ նվազել է 2.2 անգամ: Միջին տարեկան հիվանդացության մակարդակները 0-14 տարեկանների համար կազմել են 943.1, 735.7, 452.1 (մինչև 14 տ. 100 000 երեխաների հաշվով) (նկար 1): 

Տասնհինգ և բարձր տարիքի ազգաբնակչության հիվանդացութ-յունը կազմել է համապատասխանաբար 119.1, 181.1, 204.6` 100 000 15 և բարձր ազգաբնակչության հաշվով: Ընդհանուր հիվանդացության մեջ մինչև 14տարեկան և 15տարեկանից բարձր տարիքային խմբերի մասնաբաժինը ըստ ժամանակահատվածների կազմում է 68.3%, 64.1%, 58.3% և 31.7%, 41.3%, 39.4%: Երկրաշարժի տարիներին ԱՎ-ով հիվանդացության մեջ մեծահասակների մասնաբաժինը ավելացել է 9.6%-ով: Տիֆ-պարատիֆերով հիվանդացության մեջ 0-14 տարեկանների մասնաբաժինը կազմում է համապատասխանաբար 55.5%, 65.0% և 54.3%, միջինը` 54.9% (աղյուսակ 1):  

Նկար 1. Մինչև 14 տարեկան երեխաների հիվանդացության շարժը 

Այլ սալմոնելոզներով հիվանդների մեջ 0-14 տարեկանների մասնաբաժինը առանձին ժամանակաշրջաններում կազմում է 76.5%, 65.6% և 56.2%` միջինը` 66.1%: Շիգելոզներով հիվանդ երեխաների տեսակարար կշիռը աճում է` 44.0%, 53.5%, 65.3%, միջինը` 54.2%: Ճշտված և չճշտված էթիոլոգիայի գաստրոէնտերոկոլիտներով (ԳԷԿ) հիվանդացության մեջ 0-14 տարեկանները կազմում են միջինը 65.1%, իսկ առանձին ժամանակաշրջաններում նրանց չափաբաժինը նվազում է` 70.1%, 65.4% և 59.8%: ՎՀԱ-ի բազմամյա հիվանդացության միջին մասնաբաժինը կազմում է 58.9%, առանձին ժամանակահատվածների միջին  հիվանդացման մակարդակը մինչև 14 տարեկանների շրջանում կազմում է 68.1%, 64.1% և 58.3% (նկար 2): 

Նկար 2. Մինչև 14 տարեկան երեխաների հիվանդացության մասնաբաժինները 

Բոլոր տարիների ընթացքում դեպքերի մոտ 2/3-ը, կամ 64.7% կազմել են մինչև 14 տարեկանները (ամեն 10 հիվանդից 6-7-ը երեխաներ են), ընդ որում այդ ցուցանիշը հասել է առավելագույնի 1983թ.` 1261.9 (100 000 մինչև 14 տարեկանների հաշվով): Ընդհանուր առմամբ, սկսած 1983թ., նկատվել է մանկական հիվանդացության տեսակարար կշռի նվազում` 75.1%-ից (1982թ.) մինչև 54.0% (2005թ.): Մանկական հիվանդացության կառուց-վածքում միջինը 46.2% բաժին է ընկնում 0-2 տարեկաններին, իսկ գումարային միջինը երեխաների կյանքի առաջին 6 տարիների ընթացքում կազմել է 69.5% (աղյուսակ 2, նկար 3): 

Նկար 3. ՍԱՎ-ով հիվանդ երեխաների տարիքային կազմը 1977-2006թթ. 

Հիվանդացման դեպքերի բաշխումը ըստ ժամանակաշրջանների հետևյալն է. 0-2 տարեկանների տեսակարար կշիռը կազմում է 42.3%, 53.2%, 45.9%, 0-6 տարեկաններինը` 63.7%, 74.6%,  69.3%: Պարզ երևում է, որ երկրաշարժի տարիներին մինչև 6 տարեկանների մասնաբաժինը մանկական հիվանդացության մեջ գերազանցել է միջին բազմամյա ցուցանիշը: Սկսած 1988թ-ից` մանկական հիվանդացության կառուցվածքում դիտվում է 0-6 տարեկանների տեսակարար կշռի աճ 68.1%-ից (1988թ.) 86.6%, (2005թ.)` հիմնականում մինչև 2 տարեկանների հաշվին: 

Աղիքային վարակներով  հիվանդացած   0-14 տ.  երեխաների տարիքային կազմը Գյումրիում 

Այս տարիքային խմբի տեսակարար կշիռը 1989-1995թթ. և 1996¬2006թթ. աճել է 10.9% և 3,6%-ով: Հիվանդացությունը 7-14 տարեկանների մոտ վերականգնման տարիներին կազմել է 30.7%` նախորդ ժամանակաշրջանների 36,3% և 25.4%-ի փոխարեն: Վերականգնման տարիներին 15 և բարձր տարիքի անձանց շրջանում ամենից շատ ախտահարվում է 25-34 տարիքային խումբը, 15-24 և 35-44 տարիքային խմբերը զբաղեցնում են 2-րդ և 3-րդ տեղերը (նկար 4):  

Նկար 4. ՍԱՎ-ով հիվանդների տարիքային կազմը 1977-2006թթ. 

Վերը նշված 3 տարիքային խմբերը միասին վերցրած կազմում են մեծահասակների հիվանդացության 71.3%-ը: Քառասունհինգ տարեկանից   բարձր ԱՎ-ի հաճախականությունը  կտրուկ նվազել է` 45-54 տ., 55-64 տ., և 65 և բարձր տարիքի համար համապատասխանաբար կազմելով 3.2%, 4,9% և 3.1%: Իսկ երեսնամյա ընթացաշարժում տարիքային բաշխումը ունի հետևյալ պատկերը` մինչև 14 տարեկան երեխաների մոտ կազմելով  68.3%, 15 տարեկան և բարձր երեխաների մոտ` 31.7%, այդ թվում 15-24տ.` 9.3%, 25-34տ.` 10.6%, 35-44տ.` 7.2%, 45-54տ.` 1.3%, 55-64տ.` 2.1% և 65 տարեկանից բարձրերի մոտ` 1.2%: 

ԱՎ-ով հիվանդացության սեռային պատկանելիության ուսումնասիրությունը դիտարկվող ժամանակաշրջանում` 1977-2006թթ., ցույց տվեց, որ տարբեր սեռերի մոտ ԱՎ-ով հիվանդա-ցության էական տարբերություն չի նկատվում, տղամարդկանց մոտ 

այն մի փոքր գերակշռում է` կազմելով ԱՎ-ի ընդհանուր հիվանդացության միջինը կազմում է 50.3%-ը, բազմամյա 

ընթացաշարժում տատանվելով 36.4-70.1%:  

Նկար 5. ԱՎ-ով հիվանդացության սեռային կազմը վերականգնման տարիներին 

Տղամարդկանց մոտ ԱՎ-ով հիվանդացության տեսակարար կշիռը 1989-1995թթ. գերազանցել է միջին բազմամյա ցուցանիշը` հասնելով 53.5%-ի (աղյուսակ 3, նկար 5): Առանձին նոզոլոգիական ձևերի համար ԱՎ-ով հիվանդացության տարիքա-սեռային կազմը տարբեր է: Այսպես` այլ սալմոնելոզային վարակների 9.5%-ը, շիգելոզների 15%, ստաֆիլակոկային և այլ պայմանական ախտածին ԳԷԿ-ի 24% բաժին են ընկնում նախադպրոցական տարիքի տղաներին: Տարբեր տարիքային խմբերին բնորոշ է հարուցիչների  տարբեր ընտրողականություն: Որովայնային տիֆով հիվանդացածների 68-75%-ը 7-14 տարեկան երեխաներն են, մինչև 5 և 45 տարեկանից բարձր տարիքային խմբերում հանդիպում է հազվադեպ` 0.9%: Հիվանդացածների 20%-ը 20-30 տարեկան տղամարդիկ են: Այլ սալմոնելոզային վարակների նկատմամբ բարձր է մինչև 1 տարեկան աղջիկների ընկալությունը` 35%: Մինչև 2 տարեկանների մոտ բարձր է շիգելոզների ընկալությունը` 32.5%: S. flexneri շճատիպը գերազան-ցում է 0-14 տարեկան երեխաների մոտ` 80%, S. sonnaei շճատիպը` մեծահասակների մոտ` 55%: ՎՀԱ-ի 75%-ը բաժին է ընկնում 0-14 տարեկաններին, որի մեջ 71.8%-ը 7-14 տարիքային խումբն է: Հաճախ հիվանդանում են 15-36 տարեկան տղամարդիկ` հատկապես արտագնա աշխատանքով զբաղվողները և սոցիալապես անապահով խավը: 

Աղիքային վարակների դեպքերի բաշխվածությունը ըստ սեռի 1987¬2006թթ. 0-14 տ. երեխաների մասնաբաժինը ՍԱՎ ընդհանուր հիվանդացության մեջ 1977-2006թթ.Գյումրիում  

Հարցեր, պատասխաններ, մեկնաբանություններ