Մի պացիենտի հետքերով. Թիվ 1 համալսարանական կլինկիա, Հմայակ Սոսի Սիսակյան

Մեդ-Պրակտիկ թիմը` լսելով թիմի անդամներից մեկի դրվատանքի խոսքերն` ուղղված Թիվ 1 համալսարանական կլինիկայի սրտաբանության բաժանմունքի ամբողջ անձնակազմին, որտեղ վերջին օրերին բուժվում էր իր ծեր մայրը, որոշեց պարզել` ո՞րն էր նրանց առնաձնահատուկի գաղտնիքը: Ավելին, մեր աշխատակցի չդադարող երախտագիտական խոսքերի տարափը և վարակիչ հուզումները միտք առաջացրեց  «Մի պացիենտի հետքերով» շարք ստեղծել և այն ներկայացնել հանրությանը «Շնորհակալ եմ, բժիշկ» ֆեյսբուքյան էջի և խմբի միջոցով: Այսպիսով` բացահայտել բարի, նվիրյալ, բժշկի իսկական կոչումով մասնագետներին` երախտապարտ պացիենտեների շնորհիվ:

Առաջինը բացահայտված է. Հմայակ Սոսի Սիսակյան,
Թիվ 1 համալսարանական կլինկիա

Փորձեցինք պարզել Թիվ 1 համալսարանական կլինիկայի սրտաբանության բաժանմունքի անձնակազմի սիրված լինելու գաղտնիքը:

–   Հարգելի Հմայակ Սոսի, ժամանակն արժեքներ է փոխում, բայց Դուք, կարծես, Ձեր անձնային որակների հաշվին կարողացել եք ստեղծել թիմ, որը կարևորում է պացիենտի նկատմամբ վերաբերմունքը: Որպես թիմի ղեկավար, ինչո՞վ եք դա պայմանավորում:

–   Դրան որևէ հատուկ դեղատոմս չկա: Բժշկական ծառայությունները գրեթե միշտ լավ են աշխատում, եթե թիմային աշխատանք կա:

Արդեն 15 տարուց ավելի է, որ կլինիկայի ղեկավար և ամբիոնի վարիչ եմ: Վստահ եմ, որ լավ աշխատանքի համար կարևոր է բոլոր աշխատակիցների աշխատանքի նկատմամբ նվիրվածությունը: Պետք է ստեղծել մթնոլորտ, որ դա բոլորը ցանկանան, և որ առաջնային նպատակը լինի հիվանդին օգտակար լինելը: Որպես լոզունգ կարելի է այսպես ձևակերպել՝ «Առաջնայինը` հիվանդի համար». դրա մեջ պետք է հասկանալ և՛ սպասարկումը, և՛ բժիշկների աշխատանքը:

Այդ տեսակետից, իհարկե՛, նեղ անձնային շահերը միշտ պետք է հետին պլան մղվեն բոլոր աշխատակիցների մոտ՝ սկսած ինձնից: Պետք է նաև միշտ ձգտել պրոֆեսիոնալ աշխատանքի առաջխաղացմանը, բարելավմանը, փորձառության մեծացմանը, գիտելիքների զարգացմանը՝ պրոֆեսոր ես, թե` սովորական շարքային բժիշկ:

Մենք Երևանի պետական բժշկական համալսարանի միջավայրում ենք, մի հզոր կազմակերպության, որն ակադեմիական հարթակ է, ինչը խիստ նպաստավոր է մեզ համար: Այստեղ հազարավոր ուսանողներ, կլինիկական օրդինատորներ են ուսանում: Մենք, առաջին հերթին, խստապահանջ ենք ինքներս մեր նկատմամբ, որովհետև շփվում ենք երիտասարդ բժիշկների, ուսանողների հետ:

–   Ինչպե՞ս եք համատեղում կլինիկական օրդինատորի և արդեն կայացած մասնագետի համագործակցությունը:

Մեզ մոտ կլինիկական օրդինատորներն ընդունվում են մրցույթով: Այս աշխատաոճը որդեգրել ենք եվրոպական առաջատար բուհերից:

–   Կլինիկական օրդինատորները, որոնք ուսանողական շրջանում լավ առաջադիմություն չեն ունեցել, օտար լեզուների չեն տիրապետում, պատրաստ չեն ինքնուրույն հերթապահություններ ունենալ, հետազոտական աշխատանքների մեջ ներգրավվել, չեն ընդունվում:

Դա կարևոր է նաև կլինիկայի հեղինակության համար:

Մեր կլինօրդինատորներն, սկսած երկրորդ, երրորդ ամսից, ինքնուրույնություն ունեն: Ես ինքս, օրդինատոր եղած ժամանակ, զգացել եմ, որ սա ճիշտ մեթոդ է: Օրդինատորը որքան շուտ ներգրավված լինի կլինիկական աշխատանքներին, այնքան պատրաստված կլինի: Նրանք ունեն կլինիկական հմտությունների ցանկ, օրինակ, կատարել նվազագույնը 50 էխոսրտագրություն, վարել առնվազն 100 պացիենտ, հերթապահել կոնկրետ ժամաքանակ և այլն: Ծրագիրը վերցված է մեր միջազգային գործընկերներից, և փորձում ենք այն հետևողականորեն օգտագործել մեր կլինիկայում: Եվ պատահական չէ, որ ավարտելուց հետո նրանք գրեթե բոլորը աշխատանքի տեղ են գտնում Հայաստանի բժշկական կենտրոններում, ինչը ներկայում դժվար է:

–   Խոսենք թիմի հնաբնակների մասին:

–   2004 թվականին, երբ առաջարկություն եղավ բժշկական համալսարանին կից համալսարանական կլինիկա ստեղծել, քչերն էին հավատում դրա իրականացմանը: Սակայն մի քանիսը չերկմտեցին: Առաջիններից էին «Էրեբունի» հիվանդանոցի դոցենտ Արմեն Օրդյանը, մեր ղեկավար բժիշկ Արամ Տերտերյանը: Մի քանի բուժքույրեր նույնպես միացան մեզ:

–   Հմայակ Սոսի, ո՞րն է Ձեր լոզունգը թիմի հետ շփվելիս, և որ Դուք, ընդհանրապես, առաջնորդվում եք:

–   Առաջինը՝ բոլոր հարցերը քննարկելիս լինել անաչառ և օբյեկտիվ, անկախ միջանձնային հարաբերություններից: Միշտ խրախուսել թիմային աշխատանքը, նորարարությունները, ինովացիոն մոտեցումները: Կարողանալ նկատել այն աշխատողներին, որոնք ավելի լավ են աշխատում և խրախուսել: Շատ կարևոր է նաև նախաձեռնության դրսևորումը ղեկավարի կողմից՝ նոր մեթոդների ներդրման, ժամանակակից պահանջներին համապատասխանության հարցերում:

 
...Եվ պետք է մարդկանց ոգեշնչել, բոլորին ոգեշնչել…

–   Խոսենք ուսանողից-բժիշկ կայացման գործընթացների, քննական շրջանների իրականացման և օբյեկտիվության մասին:

–   Լինելով բժշկական համալսարանում կլինիկական ամբիոնի վարիչ, մասնակցելով քննական շրջաններին, պետք է ասեմ, որ այժմ կա գնահատման մեթոդների բավականին մեծ առաջընթաց: Մենք ներկայում քննությունն իրականացնում ենք մի քանի բաղադրիչներով. գործնական հմտություններ, էլեկտրոնային քննության թեստային եղանակ և բանավոր քննություն: Այս երեք բաղադրիչները հնարավորություն են տալիս առավել օբյեկտիվ գնահատել գիտելիքները:

Այն հանգամանքը, որ կան ուսանողներ, ովքեր չեն կարողանում ավարտել բժշկական համալսարանը` մոտավորապես 10-15 տոկոսը, խոսում է այն մասին, որ առկա է օբյեկտիվ մոտեցում: Մենք պետք է շատ ավելի խստապահանջ լինենք, որպեսզի որակյալ բժիշկներ ունենանք:

Ուսումնական և քննական գործընթացների այսկերպ մոտեցումն արժանացել է միջազգային աուդիտների դրական գնահատականին: Ամբողջ քննական գործընթացը տեսաձայնագրվում է, կարող է փաստացի ներկայացվել: Մենք բաց ենք մեր երկրի և արտերկրի անկախ էքսպերտների, միջազգային աուդիտների համար:

Կարևոր եմ համարում քննաշրջանների և որակյալ կադրերի պատրաստումն իրականացնել միջազգային գործող չափանիշներին համապատասխան, որպեսզի բժշկական համալսարանի հեղինակությունը տարեց-տարի է՛լ ավելի բարձրանա: Պատահական չէ, որ ուսանողների 25 տոկոսն արտասահմանցիներ են:

Զրուցեցինք անմիջապես ծեր պացիենտին վարող  և հաճախակի հերթապահող օրդինատորների հետ:

Տաթև Գասպարյան, կլինիկական օրդինատուրայի երրորդ կուրս

–   Իմ կնքահայրը բժիշկ էր, և ես շատ տպավորված էի նրա աշխատանքով: Ու թեև դպրոցական տարիներից ինձ գրավում էին բնագիտական առարկաները, որոշեցի բժիշկ դառնալ:

Ավելի ուշ, սրտաբանության մասնագիտությունն ընտրելու հարցում շատ կարևոր դեր է խաղացել իմ դասախոսը, մեր բաժանմունքի լավագույն բժիշկներից` Արմեն Աշոտի Օրդյանը:

–   Եթե համեմատենք նոր և ավելի վաղ սերնդի բժիշկներին...…

–   Կարծում եմ, որ ավագ սերունդն ավելի պատասխանատու է, աշխատասեր: Սակայն մեր սերնդի գործը հեշտացած է՝ պայմանավորված գիտատեխնիկական առաջընթացով: Ցանկացած պահի կարող ենք ցանկացած հետազոտություն մեր ձեռքի տակ ունենալ: Եվ իմ սուբյեկտիվ կարծիքով, երիտասարդության մեջ ճկուն և ստեղծագործ ուղեղները շատ են, ովքեր ավելի նորովի մոտեցումներ ունեն, հեշտ են նորին հարմարվում, ազատ են պահպանողականությունից, իսկ այդ ամենն օգնում է առաջ գնալ:

Իմ կարծիքով բժիշկն, առաջին հերթին, պետք է զինված լինի մասնագիտական խորը գիտելիքներով, որովհետև շատ ենք խոսում խղճի, մարդասիրության, բարության մասին, բայց այդ ամենն առ ոչինչ է` առանց լուրջ մասնագիտական գիտելիքների: Միայն այդ պարագայում, նաև աշխատանքի և հիվանդների նկատմամբ պատասխանատվությամբ ու սրտացավությամբ հնարավոր է լավ բժիշկ լինել: Բժիշկը նաև պետք է լավատես լինի, քանի որ հիվանդին պետք է լավատեսություն ներշնչել: Լավատեսությունը և ժպիտը կարևոր գործոններ եմ համարում, որովհետև հիվանդ մարդն առանց այն էլ դեպրեսիայի մեջ է, և բժշկի լրջությունը, նրան ճնշելով, կարող է դեկոմպենսացիայի տանել:

Աստղիկ Սահակյան, կլինիկական օրդինատուրայի առաջին կուրս

–   Առաջին տարին է, որ ուսանողական խալաթը փոխարինում եմ բժշկական խալաթով: Եվ այն պատասխանատվությունը, որը այժմ զգում եմ հիվանդների հանդեպ, լիովին տարբերվում է ուսանողական վիճակից: Շատ հաճելի է տեսնել աշխատանքիդ արդյունքը: Գտնում եմ, որ պետք է բուժել հիվանդին, ոչ թե` հիվանդությունը:  Ցանկացած հիվանդ այս պատերի ներսում ունի աջակցության, էնպաթիայի, որոշ դեպքերում, նույնիսկ, բարեկամական հարբերության կարիք: Կարևորում եմ հիվանդին հոգեբանական աջակցություն ցույց տալը, նրա հետ այնպես վերաբերվել, որ տարիներ անց հիշի իր բժշկին: Դրա համար, առաջին հերթին, պետք է լինել լավ մարդ-տեսակ, ապա` լավ մարդ-բժիշկ:

Ուսանողական մոդուլն անցել եմ այս կլինիկայում, տեսել եմ այս թիմի աշխատանքը, որն, իրավամբ, թիմ է, ոչ` անձնակազմ, որտեղ միմյանց աջակցում են:

Մեր կլինիկայի ղեկավարն է Հմայակ Սոսի Սիսակյանը, իսկ ինտենսիվ թերապիայի բաժնի ղեկավարը` Արամ Մկրտչի Տերտերյանը: Մեր հարգարժան ղեկավարները և բաժանմունքի մյուս բժիշկները մեզ են փոխանցում տարիների մեջ արժեքներ վաստակելու գաղտնիքը, սովորեցնում հմտություններ: Ամիսների ընթացքում զգացել եմ, թե ինչպես է ինձ փոխում թիմային աշխատանքը, աշխատակազմի մշակույթը` օգնել մեկ-մեկու, մեկս մյուսին նեցուկ լինել: Հրաշալի թիմ է, որն աշխատում է օրնիբուն, աշխատանքային ժամեր գոյություն չունեն:

Անշահախնդիր նվիրվածությունը պացիենտին, և վճարովի ծառայության պահանջները միշտ հակասող են: Մենք միշտ լսել ենք. «Առողջությունը շատ թանկ է» արտահայտությունը: Մեր օրերում այն գործում է բառացի, ցանկացած բժշկական ծառայության համար ստիպված ենք երբեմն շատ թանկ վճարել, թեև որակյալ բուժօգնությունը պետք է հասանելի լինի յուրաքանչյուրիս:

Շատ կլինօրդինատորներ ձգտում են արտերկրում շարունակել իրենց ուսումը՝ այնտեղ աշխատելու համար: Բայց կան նաև ինձ նման մտածողները, որ «իմ սիրտը մեր լեռներում է» և ինձ չեմ տեսնում Հայաստանից դուրս, որ կարող ենք դրսի որակը բերել մեր երկիր: 

Լատինական ասացվածք կա. «Դժվարությունների միջով՝ դեպի աստղերը»: Գերադասում եմ թեկուզ դժվար, երկար ճանապարհով հասնել նրան, որ յուրաքանյուր հիվանդի համար ունենանք լավ և մատչելի բուօգնություն:

Ոչ-ոք ավելի լավը չէ մեզանից, և ազգն արժանի է լավ բուժօգնության, որակյալ ծառայության ու լավ վերաբերմունքի:  Քանի որ կենցաղը դժվար է մեզ մոտ, մի ժպիտն անգամ, մի լավ խոսքը, և նաև մեր մասնագիտական աճը կօգնի մարդկանց:

Մեդ-Պրակտիկ թիմի անունից` խորին շնորհակալություն նաև բոլոր բուժքույրերին և մայրապետներին: 

Հարցեր, պատասխաններ, մեկնաբանություններ