Մեկնարկեց «Նոբելյան օրեր Երևանում» խորագրով խոշորագույն միջոցառումը

Երևանի Մ. Հերացու անվան պետական բժշկական համալսարանի նախաձեռնությամբ, Հայաստանն ապրիլի 11-16-ը հյուրընկալել է Նոբելյան մրցանակի հինգ դափնեկրի: Ականավոր գիտնականներ Աարոն Չեխանովերը, Ադա Յոնաթը, Դեն Շեխտմանը, Ջոն Ռ. Ուորենը և Էյ-Իչի Նեգիշին այս օրերին Երևանում հանդես են գալիս հանրային և մասնագիտական դասախոսություններով:

 «Նոբելյան օրեր Երևանում» խորագրով խոշորագույն միջոցառման մեկնարկը հանդիսավոր պայմաններում ապրիլի 11-ին տրվեց Կ. Դեմիրճյանի անվան մարզահամերգային համալիրում:

ՀՀ կառավարության անունից Երևանում հյուրընկալված ականավոր գիտնականներին, միջոցառման կազմակերպիչներին ու մասնակիցներին ողջունեց ՀՀ փոխվարչապետ Վաչե Գաբրիելյանը՝ շեշտելով, որ սա մեծ հնարավորություն է ո՛չ միայն շատ արժեքավոր դասախոսություններ լսելու ու քննարկումների մասնակցելու, այլև Հայաստանի տեղն ու դերը գիտության ոլորտում ևս մեկ անգամ վերաիմաստավորելու: ՀՀ փոխվարչապետի խոսքով՝ առաջընթաց կարելի է ակնկալել միայն այն երկրներում, որտեղ առաջնային է դիտարկվում գիտությունը, և Հայաստանում իրականացվում են գիտության զարգացմանն ուղղված բազմաթիվ քայլեր:

 
ԵՊԲՀ ռեկտոր պրոֆեսոր Միքայել Նարիմանյանը լրագրողների հետ զրույցում նշեց, որ շատ մեծ են սպասելիքները «Նոբելյան օրեր Երևանում» միջոցառումից՝ մանրամասնելով, որ գիտնականներից յուրաքանչյուրը կներկայացնի այն ոլորտը, որտեղ ինքը հասել է չափազանց բարձր արդյունքների:

«Այս կամ այն կերպ այդ նվաճումները կապված են բժշկագիտության հետ և հզորացնում են առողջապահության համակարգը: Ակնկալում ենք, որ այս գիտնականների օգնությամբ մենք կմշակենք գիտական նոր ծրագրեր, որոնք հետագայում կստեղծեն հնարավորություն շարունակաբար ընդգրկվելու իրենց գլխավորության գործող  հետազոտական թիմերի աշխատանքներում», - ասաց պրոֆեսոր Նարիմանյանը:

ԵՊԲՀ հոգաբարձուների խորհրդի նախագահ Արմեն Աշոտյանի խոսքով՝ Հայաստանում կան բազմաթիվ բարձրակարգ գիտնականներ, որոնք մրցունակ են միջազգային ասպարեզում, և այս միջոցառումը ևս մեկ ազդակ կլինի մեր երկրում գիտության ոլորտի զարգացման ճանապարհին:

Ա. Աշոտյանը լրագրողներին պատմեց, որ Հայաստանում վերջին անգամ նոբելյան մրցանակակիրներ հյուրընկալվել են խորհրդային տարիներին, բայց նրանց թիվը չի գերազանցել չորսը՝ «Նոբելյան օրեր Երևանում» միջոցառումը գնահատելով բացառիկ: «Հատկապես ուրախ եմ, որ մասնակցում են երիտասարդ բժիշկներ ու ուսանողներ, որոնց կյանքում սա, իսկապես, շատ խոշոր իրադարձություն է»,- նշեց ԵՊԲՀ հոգաբարձուների խորհրդի նախագահը:

Միջոցառման հանդիսավոր մեկնարկին հաջորդեց Նոբելյան մրցանակակիր, ականավոր գիտնական Աարոն Չեխանովերի հանրային դասախոսությունը՝ «Անհատականացված բժշկության հեղափոխություն. արդյո՞ք բուժելու ենք բոլոր հիվանդությունները և ի՞նչ գնով» թեմայով:

Աարոն Չեխանովերը 2004  թ. ստացել է Նոբելյան մրցանակ քիմիայի ոլորտում Ավրաամ Հերշկոյի և Իրվին Ռոզի հետ «Ուբիքվիտին կախյալ պրոտեոսոմալ դեգրադացիոն համակարգը բացահայտելու համար»:

Բացման խոսքում Ա. Չեխանովերը շեշտեց, որ գիտությունն ու տեխնոլոգիաները «խաղաղության լեզուն» են և պետք է օգտագործվեն՝ ի շահ բոլոր տեսակի սահմաններն ու տարբերությունները վերացնելու: Հայաստանը նա համեմատեց իր հայրենի երկրի՝ Իսրայելի հետ, նշելով, որ սերտ համագործակցության հնարավորություններ է տեսնում երկու երկրների միջև:

«Մենք պետք է բոլոր ջանքերը գործադրենք հանուն խաղաղության համագործակցելու համար»,- շեշտեց նոբելյան մրցանակակիրը: Հանրային դասախոսության շրջանակում նա խոսեց երկարակեցության և կյանքի որակի բարելավման հնարավորություններից, անդրադարձավ առաջին դեղերի պատմությանն ու զարգացման ճանապարհին, քաղցկեղի հաղթահարման ժամանակակից տեխնոլոգիաներին: 

Հայաստան ժամանած Նոբելյան մրցանակակիրները

Ահարոն Չեխանովեր

Ծնվել է 1947թ. հոկտեմբերի 1-ին, ք. Հայֆա

Ստացել է Նոբելյան մրցանակ քիմիայի ոլորտում Ավրաամ Հերշկոյի և Իրվին Ռոզի հետ «Ուբիքվիտին կախյալ պրոտեոսոմալ դեգրադացիոն համակարգը բացահայտելու համար» 2004թ.

Ազգությունը` իսրայելցի

Գործունեության բնագավառը` կենսաբանություն

Ահարոն Չեխանովերը ծնվել է 1947թ. հոկտեմբերի 1-ին Հայֆայում Իսրայելի ստեղծումից մեկ տարի առաջ: Իսրայելցի կենսաբան է, ով 2004թ. Ավրամ Հերշկոյի և Իրվին Ռոուզի հետ արժանացել է Նոբելյան մրցանակի իր հայտնագործության՝ ուբիքվիտինով միջնորդավորված սպիտակուցային դեգրադացիայի համար:

1971թ. նա ստացել է մագիստրոսի կոչում գիտության ասպարեզում, իսկ 1974թ. ավարտել է Երուսաղեմի Հադասսահ բժշկական դպրոցը: Ահարոնը 1981թ. կենսաքիմիայի բնագավառում ստացել է իր դոկտորական աստիճանը Հայֆայում գտնվող Տեխնիոն Իսրայելի տեխնոլոգիական համալսարանից նախքան Մասաչուսեթսի տեխնոլոգիական համալսարանի Հարվեյ Լոդիշ լաբորատորիայում անցկացրած իր հետազոտությունը 1981-1984թթ.: Այժմ նա Տեխնիոնի համալսարանի Ռութ և Բրյուս Ռապապորտ ֆակուլտետում հետազոտությունների վաստակավոր պրոֆեսոր է:

Չեխանովերը Իսրայելի բնական և հումանիտար գիտությունների ակադեմիայի, Գիտությունների հայրապետական ակադեմիայի և Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների ազգային ակադեմիայի օտարերկրյա աշխատակից է:

Որպես Իսրայելի առաջին գիտական Նոբելյան մրցանակակիր, Ահարոն Չեխանովերը մեծ դեր է խաղում Իսրայելի տեխնոլոգիական համալսարանի պատմության և Իսրայելի պատմության մեջ:

Նա նաև հանդիսանում է նորարարական խորհրդատվական կենտրոնի անդամ:

 nobeldays.am

Ադա Յոնաթ

Ծնվել է 1939 թ.հունիսի 22, ք. Երուսաղեմ

Ստացել է Նոբելյան մրցանակ քիմիայի բնագավառում Վենկատրաման Ռամակրիշմանի և Թոմաս Ա. Սթեիթզի հետ «Ռիբոսոմների կառուցվածքը և ֆունկցիան ուսումնասիրելու համար» 2009թ.

Ազգությունը՝ իսրայելցի

Գործունեության բնագավառը՝ բյուրեղագիտություն

Հայտնի է որպես կրիո բիոբյուրեղագիտության հիմնադիր

Ադա Յոնաթը ծնվել է 1939թ. հունիսի 22-ին Երուսաղեմում:

Նա ավարտել է Երուսաղեմի հրեական համալսարանը՝ 1962թ. ստանալով բակալավրի կոչում քիմիայի ոլորտում, այնուհետև՝ 1964թ. ստացել է կենսաքիմիայի բնագավառում մագիստրոսի կոչում: 1968թ. նա Գիտությունների Վայցմանի ինստիտուտից ստանում է դոկտորի կոչում կոլագենի կառուցվածքի վերաբերյալ ռենտգենյան ճառագայթների բյուրեղագիտության մասով: 1969թ. Կարնեգիի Մելլոն համալսարանում և 1970թ. Մասաչուսեթսի տեխնոլոգիայի համալսարանում նա սկսեց դոկտորական հետազոտությունը:

1970թ. նա Իսրայելում հիմնեց առաջին՝ պրոտեինով բյուրեղագիտության լաբորատորիան:

Այնուհետև 1979-1984թթ. նա Բեռլինում մոլեկուլյար գենետիկայի Մաքս Պլանկ ինստիտուտում Հայնց Գյունտեր Ուիթմանի հետ միասին խմբի ղեկավար էր: 1977-1978թթ. այցելու պրոֆեսոր էր Չիկագոյի համալսարանում: Իսկ 1986-2004թթ. Ուայցմանի ինստիտուտում իր հետազոտական գործունեությանը զուգահեռ նա Համբուրգում Մաքս Պլանկ ինստիտուտի հետազոտական կենտրոնի ղեկավարն էր:

2009թ. Վենքաթրաման Ռամակրիշնանի և Թոմաս Ա. Շտայցի հետ արժանացել է Նոբելյան մրցանակի քիմիայի՝ բյուրեղագիտության ոլորտում արած հայտնագործության համար, մասնավորապես, ռիբոսոմի կառուցվածքի և ֆունկցիայի վերաբերյալ իր կատարած աշխատանքի համար: Նա դարձել է առաջին կին Նոբելյան մրցանակակիրը Իսրայելում և Միջին Արևելքում և միակ կինը, ով արժանացել է այդ բարձր պարգևին քիմիայի ոլորտում վերջին 45 տարվա ընթացքում: Յոնաթը այժմ հանդիսանում է բիոմոլեկուլյար կառուցվածքի Հելեն և Միլթըն Կիմմելման կենտրոնի տնօրենը:

Նա ունի մեկ դուստր՝ Հագիթ Յոնաթը, ով Շեբայի բժշկական կենտրոնի բժիշկ է:

nobeldays.am

Դեն Շեխտման

Ծնվել է 1941թ. հունվարի 24, ք. Թել Ավիվում

Ստացել է Նոբելյան մրցանակ քիմիայի բնագավառում «Քվազիբյուրեղները հայտնաբերելու համար» 2011թ.

Ազգությունը` իսրայելցի

Գործունեության բնագավառը՝ բյուրեղագիտություն

Հայտնի է որպես կիսաբյուրեղների ( քվազիբյուրեղների) հայտնագործման առաջամարտիկ

Դեն Շեխտմանը ծնվել է 1941թ. հունվարի 24-ին Թել Ավիվում:

Սովորել է Ռայթ-Փեթըրսեն ավիաբազայում, Ջոն Հոփքինսի համալսարանում, Ստանդարտների և տեխնոլոգիայի ազգային ինստիտուտում և Այովայի պետական համալսարանում:

Հայտնի է քվազի բյուրեղների ոլորտում կատարած հայտնագործության համար:

1998թ. ստացել է Իսրայելի մրցանակ, 1999թ. Ուոլֆի մրցանակ ֆիզիկայի ոլորտում, 2000թ. Գրեգորի Ամինոֆ մրցանակ, իսկ 2011թ. Նոբելյան մրցանակ քիմիայի ոլորտում:

Նա այժմ Տեխնիոնի համալսարանի պրոֆեսոր է:

1982թ. ապրիլի 8-ին Շեխտմանը հայտնաբերեց իկոսաեդրի փուլը, որը քվազի բյուրեղների ասպարեզում նոր ոլորտ բացեց՝ 2011թ. դառնալով քիմիայի ոլորտում իսրայելցի 6 Նոբելյան մրցանակակիրներից մեկը:

2014 թվականից նա Տոմսկի պոլիտեխնիկական համալսարանի միջազգային գիտական խորհրդի ղեկավարն է:

 nobeldays.am

Ջոն Ռ. Ուորեն

Հելիկոբակտեր պիլորիի հայտնաբերումը և նրա դերը ստամոքսի խոցային հիվանդության մեջ

Ծնվել է 1937թ. հունիս 11-ին

Ստացել է Նոբելյան մրցանակ ֆիզիոլոգիայի բնագավառում Բարրի Մարշալի հետ «Հելիկոբակտեր պիլորիի դերը ստամոքսի խոցային հիվանդության առաջացման մեջ բացահայտելու համար» 2005թ.

Ազգությունը` ավստրալացի

Գործունեության բնագավառը ` ֆիզիոլոգիա և բժշկություն

Հայտնի է որպես Հելիկոբակտեր պիլորի բակտերիայի հայտնաբերող

Ջոն Ռոբին Ուորենը ծնվել է 1937թ. հունիսի 11-ին Ադելաիդայում: Ավստրալացի բժիշկ է, Նոբելյան մրցանակի դափնեկիր և հետազոտող, ով 1979թ. կրկնաբացահայտել է հելիկոբակտեր պիլորին Բերրի Մարշալի հետ միասին: Նրանք ապացուցեցին բժշկական հանրությանը, որ հելիկոբակտեր պիլորի բակտերիան շատ մարսողական խոցերի պատճառ է դառնում:

Ուորենն ստացել է բժշկական գիտությունների բակալավրի աստիճանը Ադելաիդայի համալսարանում՝ մինչ այդ ավարտելով Սուրբ Պետրոսի քոլեջը:

Նա վերապատրաստվել է Ադելաիդայի թագավորական հիվանդանոցում, որից հետո Բժշկական և անասնաբուժական գիտությունների ինստիտուտում, որտեղ նա արյունաբանության ասպարեզում էր աշխատում, որն էլ առաջացրեց նրա հետաքրքրվածությունը պաթոլոգիայի ոլորտում:

1967թ. Ուորենը ընտրվեց Փըրթի թագավորական հիվանդանոցի գլխավոր պաթոլոգ, որտեղ էլ անցկացրեց իր կարիերայի մեծ մասը:

Արևմտյան Ավստրալիայի համալսարանում իր գործընկերոջ՝ Բերրի Մարշալի հետ միասին ապացուցեց, որ բակտերիան ստամոքսի խոցերի պատճառն է: Նա օգնեց մշակել դիագնոստիկ թեստ, որը պետք է ախտորոշեր հելիկոբակտեր պիլորին մարսողական խոցեր ունեցող պացիենտների մոտ:

2005թ. Ուորենն ու Մարշալը արժանացան բժշկության ոլորտում նոբելյան մրցանակի:

2006թ. նկարահանվեց ավստրալական վավերագրական ֆիլմ Ուորենի ու Մարշալի՝ նոբելյան մրցանակի ճանապարհի վերաբերյալ, որը կոչվում է "The Winner's Guide to the Nobel Prize".

 nobeldays.am

Էյ-իչի Նեգիշի

Պալադիումով կատալիզվող խաչաձև միացումը օրգանական սինթեզում
Ծնվել է 1935թ. հուլիսի 14-ին

Ստացել է Նոբելյան մրցանակ քիմիայի բնագավառում Ակիրա Սուզուկիի և Ռիչարդ Հեքի հետ «Պալադիումով կատալիզվող խաչաձև օրգանական սինթեզի ռեակցիաները բացահայտելու համար» 2010թ.

Ազգությունը` ճապոնացի

Գործունեության բնագավառը `քիմիա

Հայտնի է որպես իր անունը կրող սինթեզի տարատեսակի հեղինակ

Էյ-իչի Նեգիշին ծնվել է 1935թ. հուլիսի 14-ին Չինաստանում, մանկությունն անց է կացրել Կորեայի Սեուլ քաղաքում: Ճապոնացի քիմիկոս է, ով իր կարիերայի մեծ մասն անց է կացրել ԱՄՆ-ի Պուրդուայի համալսարանում: 1958թ. ավարտել է Տոկիոյի համալսարանը, որից հետո շարունակել ուսումը ԱՄՆ-ում, որտեղ էլ 1963թ. Փենսիլվանիայի համալսարանում քիմիական գիտությունների դոկտորի կոչում է ստացել:

1966թ. Նեգիշին դարձավ Պուրդուայի համալսարանի հետազոտող, իսկ 1968թ.՝ պրոֆեսորի օգնական՝ աշխատելով նոբելյան մրցանակակիր Հերբերտ Բրաունի հետ: Որոշ ժամանակահատված Սիրակուզայի համալսարանում աշխատելուց հետո նա վերադարձավ Պուրդուայի համալսարան:

2010թ. նա Ռիչարդ Ֆ. Հեքի և Ակիրա Սուզուկիի հետ միասին արժանացավ Նոբելյան մրցանակի քիմիայի ոլորտում:

Հարցեր, պատասխաններ, մեկնաբանություններ