Արյունապղծություն

Եղբա´յր իմ, թշնամի՞ս ես արդյոք... Կենդանական աշխարհում բազմիցս կարելի է հանդիպել այնպիսի դեպքերի, երբ «արյունակցական» կապեր ունեցող կենդանիները միմյանց հետ սեռական հարաբերությունների մեջ են մտնում ։

Մարդիկ, որպես կանոն, քննադատաբար են արտահայտվում արյունապղծություն կամինցեստ կոչվող երևույթի մասին։ Աշխարհի շատ ժողովուրդների մոտ ազգակցական կապերի առկայության պարագայում սեռական կապերի արգելքը համարվում է բարոյականության և էթիկայի նորմա։ «Ինցեստ» բառն ինքնին լատիներենում նշանակում է կեղտոտ, անթույլատրելի։ Այս ամենով հանդերձ անգամ մեր օրերում միևնույն ընտանիքի անդամների միջև արձանագրվող ամուսնությունները այնքան էլ հազվադեպ պատահող իրադարձություններ չեն...

ԼԱՎ ԱՂՋԻԿՆԵՐԻՆ «ՏԱՆՆ ԵՆ ՊԱՀՈՒՄ»

Հնագույն առասպելներում ինցեստն աստվածների շրջանում լայն տարածում ունեցող երևույթ էր համարվում։ Նման թեմաներով հատկապես գերհագեցած են հունական առասպելները. Կրոնը և Հռեան քույր ու եղբայր էին, իսկ նրանց երեխաները` Զևսն ու Հերան, ամուսնացան։ Ընդ որում Զևսը բռնաբարել էր իր մորը` Ռեային, իսկ նրա դստեր ամուսինն էր դարձել հարազատ եղբայրը։

Մայրիշխանության դարաշրջանում թույլատրելի և անթույլատրելի սեռական հարաբերությունների սահմաններն ասես գոյություն չունեին։ Ամենակալ մայրիշխանուհիները տղամարդկանց օգտագործում էին միմիայն սեռական հաճույքների և սերունդը շարունակելու նկատառումներով։ Որպես կանոն, այդ խեղճ տղամարդիկ իրենց «առաքելությունն» ավարտում էին մեկ տարի անց, որից հետո նրանց զոհ էին մատուցում աստվածներին։ Հարկ է նշել, որ այս պարագայում ազգակցական կապը որևիցե նշանակություն չուներ։ Հայտնի է, որ եգիպտական փարավոնները մեծ հաճախականությամբ էին առնում իրենց հարազատ քույրերին։ Ըստ հինավուրց օրենքների` երկրի ղեկավարի կինն անպայման պետք է սերեր արքայական տոհմից, իսկ Հին Եգիպտոսում լոկ մեկ արքայական տոհմ կար։ Ինչ վերաբերում է միջնադարյան Եվրոպայի արքայական տոհմերին, նրանք բոլորն էլ արդյունքում միաձուլվեցին և դարձան մի մեծ միասնական ընտանիք, որին հատուկ էր ժառանգական հիվանդությունների մի «շքեղ փունջ»։ Մերձավոր ազգականների միջև ամուսնությունները սովորական երևույթ էին դարձել։ Գուցե պատահական չէ, որ միապետները միմյանց դիմելիս ասում էին. «եղբայր իմ»։

Արդարության նկատառումներից ելնելով` ասենք, որ հասարակ մարդիկ էլ իրենց համար կին էին ընտրում «լավ աղջիկներին տանը պետք է պահել, իսկ վատերին` ուրիշներին տալ» սկզբունքի համաձայն։

ԱՐՅՈՒՆԱՊՂԾՈՒԹՅԱՆ ԴԱՌԸ ՀԵՏԵՎԱՆՔՆԵՐԸ

Ապացուցվել է, որ ինցեստը հղի է ժառանգական հիվանդությունների և այլասերությունների վտանգով, և, արդարև, լայն հասարակությունն անողոք պայքար է մղում միջազգակցական ամուսնությունների դեմ։ Ընդ որում վտանգավոր հետևանքների նկատմամբ վախն այնքան մեծ էր, որ հաճախ արգելվում էին ոչ միայն ազգակցական կապերի առկայության պարագայում, այլև կենսաբանորեն որևիցե կապ չունեցող մարդկանց միջև կայանալիք ամուսնությունները։ Բանն այն է, որ որոշ ազգերի մոտ հարազատ են համարում բոլոր այն մարդկանց, ում հետ հաց են կիսում, մշակում են միևնույն հողերը և միևնույն տնտեսությունից են օգտվում։ Ու չնայած այն հանգամանքին, որ զուտ կենսաբանական տեսակետից այդ մարդկանց միջև որևէ արյունակցական կապ գոյություն չունի, սեքսն, այնուամենայնիվ, վերջիններիս միջև բացառվում է։ Այլ ազգերի մոտ հարազատների միջև սեռական հարաբերությունների սահմանափակումն այլ բնույթ կարող է ունենալ։ Օրինակ, տղամարդուն կարելի է մեղադրել արյունապղծության մեջ, եթե նա սեռական հարաբերություններ է ունեցել իր հորեղբոր կամ հորաքրոջ աղջիկների հետ։ Իսկ մորեղբոր կամ մորաքրոջ աղջիկների հետ ամուսնությանն այդ նույն հասարակությունը հավանություն է տալիս, չնայած որ բոլոր այդ աղջիկներն էլ իրենց «ամուսնյակի» հեռավոր քույրերն են։ Ղուրանն արգելում է բոլոր այն տղամարդկանց և կանանց ամուսնությունը, որոնք մի ստնտու մայր են ունեցել։ Հետաքրքրաշարժ մի փաստ է արձանագրվել աֆրիկյան լելե ցեղի մոտ. ինցեստը որպես այդպիսին արգելվում է, սակայն այդ արգելքը վերանում է, եթե նոր ցեղապետ է ընտրվում։ Բանից պարզվում է, որ նորընտիր ցեղապետը ոչ միայն կարող է, այլ պարտավոր է սեռական հարաբերություններ ունենալ իր բոլոր քույրերի հետ։

Ազգականների միջև ամուսնությունները` հատկապես «խոհանոցայինները», բարձրացնում են հեմոֆիլիայով, դալտոնիզմով, պարկինսոնիզմով, Հենթինգտոնի խորեայով հիվանդ երեխաների ծնվելու վտանգը։

Արյունապղծությունը կարող է պայմանավորել սերնդի մոտ բրադիդակտիլիայի (կարճամատություն), ալոպեցիայի (ճաղատացում), հիպոգոնադիզմի (սեռական գեղձերի թերզարգացում), միկրոցեֆալիայի (գլխուղեղի թերզարգացում) և այլ հիվանդությունների զարգացումը։ Պատճառն այն է, որ արյունապղծության դեպքում կտրուկ աճում է փոփոխման ենթարկված ոչ բարենպաստ գեների միացման հնարավորությունը։ Ոչ բարեկամական ամուսնությունների դեպքում վնասված և փոփոխման ենթարկված գեների առկայությունը մի ծնողի մոտ հավասարակշռվում է մյուս ծնողի առողջ գեներով։

ՄՏԱԾԵ՛Ք ՁԵՐ ԱՊԱԳԱ ՍԵՐՆԴԻ ՄԱՍԻՆ

Մեր օրերում նկատվում է մերձավոր ազգականների միջև ամուսնությունները սահմանափակելու միտում, որի արդյունքում առաջին հերթին շոշափելիորեն կրճատվել է բազմազավակ ընտանիքների թիվը և, տրամաբանորեն, նվազել է հեռավոր քույր-եղբայրներ ունենալու հավանականությունը։ Զգալի աճ է արձանագրվել նաև ազգաբնակչության միգրացիայի մեջ, ինչը հնարավորություն է ընձեռում այլ երկրներում գտնել կյանքի ընկեր և բացառել հորաքրոջ-մորաքրոջ, հորեղբոր-մորեղբոր երեխաների ամուսնության համախտանիշը։ Այնուամենայնիվ, նույնիսկ այսօր կան երկրներ, որտեղ ազգականների միջև ամուսնություններին դրականորեն են վերաբերվում։ Հնդկաստանի և Ճապոնիայի շատ շրջաններում մինչ օրս փեսացուի և հարսնացուի ընտրությամբ հարազատներն են զբաղվում։ Այս պարագայում կարևորագույն դեր ունեն ընտանիքների տնտեսական և արյունակցական կապերը։ Օրինակ, Հյուսիսային Հնդկաստանում սոցիալական առումով ամենանպատակահարմար ամուսնությունն է համարվում մորեղբոր ամուսնությունն իր քրոջ դստեր հետ։

Հնդկաստանի և Ճապոնիայի բազմաթիվ շրջաններում հարսնացուի և փեսացուի ընտրությամբ զբաղվում են հարազատները։

Հայտնի արևելյան ասացվածքի համաձայն` «Փորձած թանն անփորձ մածունից լավ է»։ Թուրքերից շատերը մինչ օրս հետևում են այս «բարի» խորհդին և կնության են առնում իրենց ազգականուհիներին։ Այսպիսով` յուրաքանչյուր 4 ամուսնություններից մեկը կայանում է ազգակցականների միջև։ Վերջին տարիներին նման կարգի ամուսնությունների թիվը շեշտակի աճել է։ Արդյունքում, եթե 1988 թ. դրանք կազմում էին Թուրքիայում արձանագրված ամուսնությունների 36%-ը, ապա 2002 թ. տվյալներով դրանք հասել են 43%-ի։

Թուրքիայի առողջապահության նախարարությունը հանդես է եկել «նախնյաց ավանդույթներից բխող» այս արատավոր սովորույթի դեմ` հայտարարությամբ։ Անկարայի համալսարանում իրականացված հետազոտությունների արդյունքում պարզվել է, որ Թուրքիայում մանկական մահացության ամենակարևոր պատճառը արյունապղծությունն է, և յուրաքանչյուր 1000 նորածնից 47-ը մահանում է այդ պատճառով։ Իսկ այն նորածինները, որոնք այնուամենայնիվ ապրում են, ձեռք են բերում խորը հաշմանդամություն։ Վերջերս իրականացված հետազոտությունների համաձայն` ազգակցական կապերի առկայությամբ գրանցված ամուսնությունների արդյունքում ծնված երեխաների 8%-ի մոտ առկա են տարբեր բնույթի ֆիզիկական և մտավոր զարգացման խանգարումներ։ Զավեշտալին այն է, որ թուրքերի 60%-ը գիտակցում է ազգակցական կապերի պարագայում ամուսնության ճակատագրական հետևանքները, բայց և այնպես քույր-եղբայր ամուսնական զույգերի թիվը չի նվազում։ Նրանք մինչ օրս մնում են այն համոզմանը, որ արյունակցական կապերը միայն «ամրապնդում են» ընտանիքը։

Իսրայելի առողջապահության նախարարությունը ևս մտահոգված է մանկական մահացության գերաճով։ Վիճակագրական տվյալների համաձայն` այն ընտանիքներում, որտեղ ծնողները ազգակցական կապեր ունեն, 2 անգամ ավելի շատ են մանկական մահացության դեպքեր գրանցվում, քան սովորական մյուս ընտանիքներում։

Նախկին ԽՍՀՄ հանրապետություններից «ամենաողբերգական» իրավիճակում Ադրբեջանն է։ Չնայած ծնելիության բարձր տոկոսներին` բնածին արատներով երեխաների թիվը գնալով աճում է (հարկ է նշել, որ այս երկրում ընտանիքների մեծ մասը բազմազավակ են)։ Մանկական հաշմանդամության պատճառը ևս անմիջականորեն պայմանավորված է ազգակցական կապերով պայմանավորված ամուսնություններով։

Վերջին ժամանակներում կիրառության մեջ է մտել մի արտահայտություն, որն անվանում են գենետիկ ծանրաբեռնվածություն, որը պայմանավորված է շրջակա միջավայրի աղտոտվածությամբ, ալկոհոլիզմով, թմրամոլությամբ և այլն։ Այս պարագայում մեծ դեր ունի նաև ինցեստը։ Գիտնականները մտավախություն ունեն, որ վաղ թե ուշ գենետիկ ծանրաբեռնվածությունը ծայրահեղ բնույթ ձեռք կբերի, և մարդը` որպես կենսաբանական տեսակ, սպառման վտանգի առջև կհայտնվի։ Այստեղ մնում է միայն հիշեցնել ժողովրդական բանահյուսությունից բխող մի իմաստուն միտք. «Մի՛ խմիր այն աղբյուրից, որի հատակը չի երևում»։

Լուկրեցիա Բորջիան` Հռոմի Պապ Ալեքսանդր VI-ի դուստրը, կենակցում էր իր հարազատ եղբոր` կարդինալ (նաև հայտնի մարդասպան և թունավորող) Չեզարե Բորջիայի հետ։ Իսկ Լուկրեցիայի հանցավոր կապի մասին հարազատ հոր հետ խոսում էին բոլոր հռոմեացիները։ Նույնիսկ բամբասանքներ էին տարածվում, որ Լուկրեցիան երեխա է ունեցել այդ տղամարդկանցից մեկից, սակայն նշված փաստը չապացուցվեց...

Հարցեր, պատասխաններ, մեկնաբանություններ