Հետքովիդային համախտանիշ. հարցազրույց թոքաբան Սիրանուշ Պողոսյանի հետ. armeniamedicalcenter.am

Ի՞նչ է հետքովիդային համախտանիշը:

Հետկոքիդային համախտանիշը քովիդ վարակի հետևանք է, երբ հիվանդացածների մոտ 3 ամիս և ավելի պահպանվում են որոշ գանգատներ: Հետկովիդային համախտանիշը դիտվում է ինֆեկցիան տարածների մոտ 20 տոկոսի մոտ:

Առանձնացվում է քովիդ-19  հիվանդացության երեք ընթացք.

1. սուր քովիդ-19, որի կլինիկական դրսևորումը տևում է մինչև 4 շաբաթ,            
2. ձգձգվող ընթացքով քովիդ-19՝  4-12 շաբաթ ընթացող,
3. հետքովիդային համախտանիշ, որն ընթանում է 12 շաբաթից ավելի երկար:

Խոսենք հետքովիդային արտահայտությունների մեխանիզմների մասին:

Հետքովիդային համախտանիշի զարգացումն ընթանում է մի քանի մեխանիզմներով։ Կորոնավիրուսի ազդեցության առաջնային մեխանիզմը բջիջների վրա վիրուսի ուղղակի ազդեցությունն է։ Չնայած վիրուսն օժտված է տրոպիզմով` էպիթելային և նյարդային բջիջների նկատմամբ, չկա որևէ օրգան-համակարգ, որը կորոնավիրուսային վարակի դեպքում զերծ է մնում ախտահարումից։

Հետքովիդային համախտանիշի ընթացքի հաջորդ մեխանիզմը թրոմբագոյացման խթանումն է: Կորոնավիրուսի ազդեցությամբ խանգարվում են մակարդելիության օղակները և անոթի պատի էնդոթելը, որի պատճառով զարգանում է մակարդելիության խանգարում:

Կորոնավիրուսի ազդեցությամբ ակտիվանում են ֆիբրոբլաստները, ինչի արդյունքում բավականին հաճախ հանդիպում են ֆիբրոզ փոփոխություններ:

Կորոնավիրուսն ազդում է նաև աուտոիմուն  մեխանիզմով: Վիրուսի նկատմամբ օրգանիզմի գերբարձր ռեակցիան ևս հետքովիդային որոշ ախտանշանների արտահայտման հիմք է:

Վիճակագրական տվյալների համաձայն, աուտոիմուն գործընթացներն ավելի հաճախ և ակտիվ են ընթանում կանանց, քան տղամարդկանց մոտ, և նաև այն բուժառուների, ովքեր մինչև քովիդով հիվանդանալն ունեցել են իմուն համակարգի խանգարումներ:

Հետքովիդային համախտանիշի որոշ դրսևորումներ կարող են կապված լինել հիվանդության սուր փուլում կիրառվող դեղորայքի հետ։

Հիվանդացության տարածման սկզբնական շրջանում բարձր դոզաներով ստերոիդների կիրառման արդյունքում որոշ բուժառուների մոտ հետքովիդային շրջանում արյան մեջ գլյուկոզայի մակարդակի բարձրացում էր դիտվում, դիտվում էին նաև աուտոիմուն հիվանդությունների սրացումներ։ Հակակոագուլյանտների չհսկվող կիրառումը հանգեցնում էր ինչպես արյունահոսությունների, այնպես էլ թրոմբոտիկ բարդությունների հաճախականության ավելացմանը։

Ինչպե՞ս է դրսևորվում հետքովիդային համախտանիշը:

Ախտանշաններն` ըստ տարածվածության, բաժանվում են 3 խմբի՝        

1. առավել տարածված,
2. միջին տարածվածության, որոնք ավելի ծանր ընթացք ունեն,
3. հազվադեպ հանդիպող:

1. Առավել հաճախ հանդիպող ախտանշաններն ավելի թեթև դրսևորում ունեն՝ ընդհանուր թուլություն, հոգնածություն, հազ, կրծքավանդակում ծանրություն, թեթև հևոց, դժվարաշնչություն, հոդացավեր, մկանացավեր և սուբֆեբրիլ ջերմություն, որը կարող է պահպանվել երկար ժամանակ:
2. Միջին տարածված, բայց համեմատած ավելի ծանր ախտանիշներն են՝ սրտամկանի բորբոքումը (միոկարդիտ), երիկամների ախտահարումը՝ կրեատինինի մակարդակի բարձրացման կամ պրոտեինուրիայի ձևով, երբեմն նաև մեզում արյան առկայությամբ՝ հեմատուրիայով: Միջին տարածվածության ախտանշաններից են նաև հոտի, համի խանգարումները, որոնք ընթանում են երկու մեխանիզմով՝ և՛ ծայրամասային բջիջների, և՛ համապատասխան կենտրոնների ախտահարմամբ: Այս խմբին են դասվում նաև քնի խանգարումները, տագնապի զգացողությունը և տրամադրության փոփոխությունները:
3. Հազվադեպ հանդիպող հետկովիդային ախտանիշներից են՝ գլխում մշուշի զգացողությունը, կենտրոնացման խանգարումը, որը ոչ սպեցիֆիկ բնույթի կոգնիտիվ խանգրումներից է, դեպրեսիան, գլխացավերը և հաճախասրտությունը:

Ինչպե՞ս է արտահայտվում երիտասարդների մոտ:

Երիտասարդների մոտ` տարեցների համեմատ, հետքովիդային համախտանիշի դրսևորումներից  ավելի հաճախ հանդիպում են հաճախասրտությունը, մաշկային ախտահարումները, էնդոկրին համակարգի խանգարումերը՝ վահանաձև գեղձի ֆունկցիայի խանգարումը, շաքարային դիաբետը:

Շնչառական համակարգի հետ կապված խանգարումները, թոքերի ֆիբրոզ փոփոխությունները երիտասարդների մոտ ավելի հազվադեպ են հանդիպում, քան` մեծահասակների մոտ:

Ինչպե՞ս է արտահայտվում հետքովիդային համախտանիշը կրկնավարակների դեպքում:

Կրկնավարակների դեպքում սպասվում է, որ փոփոխություններն ավելի շատ և ավելի ծանր ընթացք պետք է ունենան:  Սակայն հստակ վիճակագրական տվյալներ դեռևս չկան։

Հետքովիդային շրջանում հիվանդը համարվո՞ւմ է վտանգավոր շրջապատի համար:

Հետկովիդային համախտանիշի ժամանակ բուժառուները  համարվում են ոչ վարակիչ՝ այդ ընթացքում օրգանիզմում վիրուսը չի հայտնաբերվում, և առկա ախտանշաններն արդեն տարած քովիդ վարակի հետևանքներն են:

Ինչպե՞ս են ախտորոշվում հետքովիդային խնդիրները:

Բուժառուները՝ կախված ախտանշաններից, ախտահարված օրգան-համակարգից,  անցնում են նեղ մասնագիտական զննում, կատարվում են համապատասխան լաբորատոր և գործիքային քննություններ, որոնց արդյունքներից կախված, ըստ անհրաժեշտության, կատարվում է համապատասխան բուժում։

Ո՞ր մասնագետների կարիքն է ավելի զգացվում հետքովիդային շրջանում:

Հետքովիդային համախտանիշի հետ առնչվում են գրեթե բոլոր նեղ մասնագետները՝ թոքաբան, նյարդաբան, ներզատաբան, սրտաբան, նեֆրոլոգ, գաստրոէնտերոլոգ, մաշկաբան։

Ինչպե՞ս բուժել հետքովիդային համախտանիշը:

Առայժմ հետքովիդային համախտանիշի բուժման հստակ չափորոշիչներ չկան, հիմնականում անցկացվում է ախտանշանային բուժում և, եթե կա բարդություն որևէ օրգան-համակարգի կողմից, նեղ մասնագետի կողմից իրականացվում է համապատասխան բուժում։

Բուժառուներին ստացիոնար բուժումն առաջարկվում է այն դեպքերում, երբ կան բարդություններ, ծանր ընթացք և ամբուլատոր պայմաններում դժվար է կոմպենսացնել վիճակը։

Հետքովիդային համախտանիշը բավականին դժվար է բուժման ենթարկվում, և երկարատև բուժում է պահանջվում:  Բարեբախտաբար, բուժառուներից շատերը դիմում են մասնագետի, քանի որ այս հիվանդության նկատմամբ ազգաբնակչությունն ունի այլ վերաբերմունք և բավականին հետևողական է:

Հարցեր, պատասխաններ, մեկնաբանություններ