Վնասվածքաբանություն և օրթոպեդիա
Դաշտանադադարային համախտանիշի առանձնահատկությունները ոսկրերի հանքային խտության տարբեր մեծություններով կանանց մոտ
Դաշտանադադարը (ԴԴ) ֆիզիոլոգիական շրջան է, որի ընթացքում կնոջ օրգանիզմի ընդհանուր տարիքային փոփոխությունների ֆոնի վրա տեղի են ունենում կնոջ վերարտադրողական համակարգի հետաճման պրոցեսներ: Վերջիններս բնորոշվում են սկզբում մանկածնային, ապա և դաշտանային ֆունկցիաների դադարեցմամբ [4,5,9]:
Տարբեր գործոնների ազդեցության տակ (հոգեբանական, ֆիզիկական, շրջապատող միջավայր և այլն), ցանկացած պահին ֆիզիոլոգիական ԴԴ-ն կարող է վերածվել ախտաբանականի` դրսևորվելով դաշտանադադարային համախտանիշի ձևով (ԴԴՀ): Այն յուրօրինակ կլինիկական համախտանիշ է, ինչն արտահայտվում է նեյրո-վեգետատիվ, էնդոկրին-փոխանակային, հոգե-հուզական, սիրտ-անոթային, միզա-սեռական, ոսկրերի կառուցվածքային փոփոխություններով [4,5,9]: Դաշտանադադարային շրջանի ահեղ բարդություններից մեկը օստեոպորոզն է (ՕԶ): Վերջինս, որպես կանանց հաշմանդամության և մահացության պատճառ, ոչ ինֆեկցիոն հիվանդությունների շարքում գրավում է առաջին տեղերից մեկը [6,11,12]: Թեև ԴԴՀ հետազոտման և բուժման բնագավառում ձեռք են բերվել զգալի հաջողություններ, այնուամենայնիվ տվյալ խնդիրը շարունակում է մնալ ինչպես գիտնականների, այնպես էլ գործնական բժիշկների ուշադրության կենտրոնում: Դաշտանադադարի հետ կապված մի շարք հարցեր դեռևս լուծման կարիք ունեն, որոնց թվում նաև ոսկրերի հանքային խտության (ՈՀԽ) տարբեր ցուցանիշների դեպքում ԴԴՀ–ի կլինիկական դրսևորումների առանձնահատկությունները [2,3,10]:
Տվյալ աշխատանքի նպատակն է պարզել դաշտանադադարային համախտանիշի հաճախությունն ու դրսևորման առանձնահատկությունները ոսկրերի հանքային խտության տարբեր մեծություններով կանանց խմբերում:
Նյութը և հետազոտման մեթոդները: Պատահական ընտրությամբ 2010 թվականի ընթացքում հետազոտվել են 50-ից 69 տարեկան, դաշտանադադարային շրջանում գտնվող 67 կանայք, որոնք դիմել են դենսիտոմետրիկ հետազոտության ՙՄոր և մանկան առողջության պահպանման գիտահետազոտական կենտրոն՚: Դաշտանադադարային համախտանիշի կլինիկական ձևի, տարբեր խմբերի ախտանիշների դրսևորման աստիճանի գնահատում իրականացվել է ըստ Ե.Վ.Ուվարովայի կողմից ձևափոխված Կուպերմանի դաշտանադադարային ցուցիչի (ԴՁՑ): ԴԴՀ-ի ախտանիշները բաժանվում են 3 խմբի. նեյրո-վեգետատիվ, էնդոկրին-փոխանակային և հոգե-հուզական: Յուրաքանչյուր ախտանիշ գնահատվում է 0-3 բալային համակարգով: Նեյրո-վեգետատիվ ախտանիշները գնահատվում են թեթև (10-20 բալ), միջին (21-30 բալ) և ծանր աստիճանի (30 բալից բարձր): Մինչև 10 բալը գնահատվում է որպես նեյրո-վեգետատիվ ախտաբանական համալիրի բացակայություն: Էնդոկրին-փոխանակային և հոգե-հուզական խանգարումները գնահատվում են թեթև (1-7 բալ), միջին (8-14 բալ) և ծանր աստիճանի (14 բալից բարձր): Բալերի ընդհանուր գումարը թույլ է տալիս գնահատել ԴԴՀ ծանրության աստիճանը որպես ԴԴՀ-ի բացակայություն (մինչև 10 բալ), թեթև աստիճան (11-34բալ), միջին ծանրության (35-58 բալ) և ծանր աստիճանի ԴԴՀ (58 և ավելի բալ) [5]: Դենսիտոմետրիկ հետազոտություն իրականացվել է Hologic DRG- 4500 (ԱՄՆ) սարքավորմամբ ողնաշարի գոտկային (L1-L4 հատվածի) և ազդրի պրոքսիմալ շրջաններում: ՈՀԽ գնահատումը իրականացվել է ըստ T-ցուցիչի (ԱՀԿ): T-ցուցիչը հետազոտվող այցելուի ՈՀԽ-ի համեմատումն է 30-35 տարեկան տարիքային խմբի միջին վիճակագրական նորմայի հետ: Չափման միավոր է հանդիսանում 1 ստանդարտ շեղումը (1 SD): T-ցուցիչի մեծությունը մինչև -1 SD գնահատվում է որպես նորմա, -1 SD-ից մինչև -2,5 SD օստեոպենիա (ՕՊ) և -2,5 –ից մեծ`օստեոպորոզ (ՕԶ): Վիճակագրական հետազոտության համար կիրառվել են վարիացիոն վիճակագրության համընդհանուր ճանաչում գտած մեթոդները: Գնահատվել են հետազոտվող ցուցանիշների միջին թվաբանականը (M), միջին թվաբանականի միջին սխալը (m), վարիացիոն շարքի նվազագույն և առավելագույն մեծությունները: Խմբերի միջին թվաբանականների տարբերությունների հավաստիությունը գնահատվել է Ստյուդենտի թեսթով [1]:
Ստացված տվյալները և դրանց քննարկումը: Հետազոտված կանայք բաժանվել են երեք խմբերի ըստ T-ցուցիչի մեծության: 19 կանանց մոտ արձանագրվել է T-ցուցիչի մեծություն մեծ -1 SD, որը թույլ է տվել նրանց ոսկրերի հանքային խտությունը գնահատել նորմայի սահմաններում (առաջին խումբ): 20 կանանց T-ցուցիչի մեծությունը տատանվում էր -1 SD-ից մինչև -2,5 SD սահմաններում և այս խմբում ախտորոշվել է ՕՊ (երկրորդ խումբ): 28 կանանց մոտ ախտորոշվել է ՕԶ, քանզի նրանց մոտ T-ցուցիչի մեծությունը փոքր էր -2,5 SD (երրորդ խումբ): ԴԴՀ դիտվել է առաջին խմբի 19 կանանցից 16-ի մոտ (84,2%), որի դրսևորման աստիճանը գնահատվել է որպես թեթև 11-ի մոտ (68,8%), միջին աստիճան` 5-ի մոտ (31,3%) (աղյուսակ 1): Ոսկրերի հանքային խտության նորմալ մեծությամբ կանանց խմբում ԴՁՑ միջինը կազմել է 33±2,3 բալ, ընդ որում 27,8±1,3 բալ ԴԴՀ-ի թեթև և 44,4±2,7 բալ միջին աստիճանի ծանրության դեպքում (աղյուսակ 1):
Աղյուսակ 1
ԴԴՀ-ի հաճախությունն ու բնութագիրը հետազոտված կանանց խմբերում
Խմբերը |
ԴԴՀ-իհաճախությունը (%) |
ԴԴՀ-ի հաճախությունն ըստ ծանրության աստիճանի (%) |
ԴՁՑ (M±m) |
ԴՁՑ (M±m) |
||||
թեթև |
միջին |
ծանր |
ԴԴՀ-ի թեթև աստի- ճան
|
ԴԴՀ-ի միջին աստի- ճան |
ԴԴՀ-ի ծանր աստի- ճան |
|||
Նորմալ ՈՀԽ |
84,2 |
68,8 |
31,1 |
- |
33±2,3 |
27,8±1,3 |
44,4±2,7 |
- |
Օստեոպենիա |
70 |
42,9 |
57,1 |
- |
34,9±2,9 |
26±1,9 |
41,5±2,5 |
- |
Օստեոպորոզ |
82,1 |
82,1 |
21,7 |
- |
29,7±1,2 |
27,5±1,1 |
37,5±1,7 |
- |
Օստեոպենիայով կանանց խմբում ԴԴՀ դիտվել է դեպքերի 70%-ում: Այս խմբի կանանց մոտ ԴԴՀ-ն գնահատվել է թեթև աստիճանի և միջին ծանրության 6 (42,9%) և 8 (57,1%) կանանց մոտ համապատասխանաբար: Օստեոպենիայով կանանց խմբում ԴՁՑ միջինը կազմել է 34,9±2,7 բալ: Այն միջինը գնահատվել է 26±1,9 բալ ԴԴՀ-ի թեթև և 41,5±2,5 բալ միջին աստիճանի ծանրության դեպքում: ՕԶ-ով կանանց 23-ի մոտ է (82,1%) դիտվել ԴԴՀ, որը համապատասխանել է թեթև և միջին աստիճանին 18 (82,1%) և 5 (21,7%) կանանց մոտ համապատասխանաբար (աղյուսակ 1): ՕԶ-ով կանանց մոտ ԴՁՑ միջինը գնահատվել է 29,7±1,2 բալ, կազմելով 27,5±1,1 բալ ԴԴՀ-ի թեթև և 37,4±1,7 միջին ծանրության դեպքում: Ինչպես երևում է թիվ 1 աղյուսակի տվյալներից, հետազոտված կանանց խմբերի միջև վիճակագրորեն հավաստ տարբերություն ըստ ԴԴՀ-ի հաճախության չի արձանագրվել: Ըստ ԴՁՑ-ի միջին գնահատականի հետազոտված կանանց ոչ մի խմբում չի դիտվել ԴԴՀ-ի ծանր աստիճան: Սակայն ԴԴՀ-ի թեթև աստիճան առավել հաճախ է դիտվել ՕԶ-ով կանանց խմբում (82,1%), իսկ առավել հազվադեպ` ՕՊ-ով կանանց խմբում (42,9%) (p
Աղյուսակ 2
ԴԴՀ-ի առանձին խմբերի ախտանիշների հաճախությունն ու բնութագիրը
հետազոտված կանանց խմբերում
Խմբերը |
Նեյրովեգե- տատիվ ախտանիշների հաճախու-թյունն ըստ ծանրության աստիճանի(%) |
Էնդոկի փոխանակային ախտանիշների հաճախությունն ըստ ծանրության աստիճանի (%) |
Հոգե-հուզական ախտանիշների հաճախությունն ըստ ծանրության աստիճանի(%) |
ԴՁՑ (M±m) |
||||||||
թե- թև |
մի- ջին |
ծա- նըր |
թե- թև |
մի- ջին |
ծա- նըր |
թե- թև |
մի- ջին |
ծա- նըր |
նեյրո- վեգետ- ատիվ ախտա- նիշներ |
էնդոկի-փոխանա- կային ախտա- նիշներ |
հոգե- հուզա- կան ախտա- նիշներ |
|
Նորմալ ՈՀԽ |
56,3 |
37,5 |
6,2 |
81,2 |
18,8 |
- |
56,3 |
43,7 |
- |
19,4±1,5 |
5,7±0,7 |
7,9±0,8 |
Օստեոպենիա |
42,9 |
35,7 |
21,4 |
92,9 |
7,1 |
- |
35,7 |
64,3 |
- |
21,6±1,9 |
5,1±0,4 |
8,1±0,8 |
Օստեոպորոզ |
69,6 |
30,4 |
- |
82,6 |
21,4 |
7,1 |
60,9 |
39,1 |
- |
17,6±0,8 |
5,3±0,6 |
6,9±0,4 |
Նեյրո-վեգետատիվ խանգարումները ՕՊ-ով և ԴԴՀ-ով կանանց խմբում գնահատվել են միջինը 21,6±1,9 բալ (աղյուսակ 2): 6 կանանց մոտ (42,9%) արձանագրվել են նեյրո-վեգետատիվ խանգարումների թեթև և 5-ի մոտ` (35,7 %) միջին աստիճանը: 21,4% կանանց մոտ արձանագրվել են ծանր աստիճանի (գերազանցող 35 բալ) նեյրո-վեգետատիվ խանգարումներ: ՕԶ-ով կանանց խմբում նեյրո-վեգետատիվ խանգարումները միջինը գնահատվել են 17,6±0,8 բալ: Վերը նշված խանգարումները գնահատվել են թեթև աստիճանի 16 կանանց (69,6%) և միջին աստիճան` 7-ի մոտ (30,4%): Ստացված արդյունքները վկայում են, որ նեյրո-վեգետատիվ խանգարումների թեթև և միջին աստիճանի հաճախությունը վիճակագրորոն հավաստի չեն տարբերվում հետազոտված կանանց խմբերում: Սակայն, եթե թեթև աստիճանի նեյրո-վեգետատիվ խանգարումները առավել հաճախ են դիտվել ՕԶ-ով կանանց խմբում, ապա ծանր աստիճանի խանգարումները` ՕՊ-ով կանանց մոտ: Նեյրո-վեգետատիվ խանգարումների ծանր աստիճանը վիճակագրորեն հավաստի առավել հաճախ է արձանագրվել ՕՊ-ով կանանց խմբում (p
Էնդոկրին-փոխանակային խանգարումները միջինը գնահատվել են 5,7±0,7 բալ ոսկրերի նորմալ ՀԽ կանանց խմբում: Ընդ որում վերոհիշյալ խանգարումների դրսևորման աստիճանը եղել է թեթև աստիճանի (1-ից 7 բալ) կանանց գերակշռող մեծամասնության մոտ (13-81,2%): Միայն 18,8% կանանց մոտ են դիտվել միջին աստիճանի էնդոկրին-փոխանակային խանգարումներ: ՈՀԽ-ի նորմալ ցուցանիշներով և ոչ մի կնոջ մոտ էնդոկրին-փոխանակային խանգարումները չեն եղել ծանր աստիճանի (գերազանցող 14 բալ): Էնդոկրին-փոխանակային խանգարումները ՕՊ-ով և ԴԴՀ-ով կանանց գերակշռող մեծամասնության մոտ (13-92,9%) գնահատվել են թեթև և միայն 7,1% մոտ միջին աստիճանի: Միջինը այն գնահատվել է 5,1±0,4 բալ: Էնդոկրին-փոխանակային խանգարումները ՕԶ-ով և ԴԴՀ-ով կանանց խմբում միջինը գնահատվել են 5,3±0,6 բալ: Դրանք համապատասխանել են էնդոկրին-փոխանակային խանգարումներ թեթև աստիճանին 19 (82,6%), միջին աստիճանին 3 (13%) դեպքերում: Միայն 4,3% դեպքերում են դիտվել ծանր աստիճանի էնդոկրին-փոխանակային խանգարումներ:
Ստացված արդյունքները վկայում են, որ էնդոկրին-փոխանակային խանգարումներ դիտվում են հետազոտված կանանց բոլոր խմբերում: Վիճակագրորեն հավաստի տարբերություն ըստ էնդոկրին-փոխանակային խանգարումների թեթև և միջին աստիճանի հաճախության հետազոտված կանանց խմբերում չեն դիտվում: Էնդոկրին-փոխանակային խանգարումների միջին աստիճանը առավել հաճախ է դիտվել ՈՀԽ նորմալ մեծություններով կանանց խմբում (18,8%). 2,6 անգամ ավել քան ՕՊ-ով (7,1%) և 1,4 անգամ ավել քան ՕԶ-ով կանանց խմբում (13%): Էնդոկրին-փոխանակային խանգարումների միջին աստիճանը առավել հաճախ է արձանագրվել ոսկրերի նորմալ հանքային խտությամբ կանանց խմբում, իսկ ծանր աստիճանի էնդոկրին-փոխանակային խանգարումներ դիտվել են միայն ՕԶ-ով կանանց մոտ (p
Ըստ գրականության տվյալների կանանց 56% մոտ ԴԴՀ-ն տևում է մինչև 5 տարի, իսկ 26-40%-ի մոտ` 15 և ավել տարի 5): Մյուս կողմից, հայտնի է որ ոսկրային հյուսվածքի հիմնական կորուստը դիտվում է դաշտանադադարի առաջին հինգ տարիների ընթացքում` կազմելով 1-5% ամեն տարի [11,12]: Դաշտանադադարի առաջին հինգ տարիներից հետո ոսկրային հյուսվածքի կորուստը շարունակվում է, սակայն ավելի ցածր տեմպերով: Հաշվի առնելով վերը նշվածը մեր կողմից վերլուծվել են նաև ԴԴՀ-ի կլինիկական դրսևորման առանձնահատկությունները հետազոտված կանանց երեք խմբերում` ըստ դաշտանադադարի տևողության (մինչև 5 տարի և 5 տարուց ավել): Ստացված տվյալները ներկայացված են թիվ 3, 4 և 5աղյուսակներում: Պարզվել է, որ ԴԴ-ի տևողության մեծացմանը զուգահեռ ՈՀԽ նորմալ մեծությամբ կանանց մոտ նվազում է ԴԴՀ-ի հաճախությունը: Այսպես, եթե ԴԴ-ի մինչև 5 տարի (5տ) տևողության դեպքում ԴԴՀ արձանագրվում է առաջին խմբի կանանց գերակշռող մեծամասնության մոտ (62,5%), ապա ԴԴ-ի 5տ ավել տևողության դեպքում` 37,5% մոտ (աղյուսակ 3): Ոսկրերի ցածր հանքային խտությամբ (երկորդ և երրորդ խմբեր) կանանց մոտ պատկերը հակառակն է: Այսպես, եթե ԴԴՀ-ի հաճախությունը ԴԴ-ի մինչև 5 տարվա տևողությամբ ՕՊ-ով և ՕԶ-ով կանանց խմբերում կազմել է 28,6% ու 21,7%, ապա ԴԴ-ի 5 տարուց ավել տևողության դեպքում` 71,4% և 78,3% համապատասխանաբար (p 0,001): Փաստորեն ԴԴ-ի մինչև 5տ տևողության դեպքում ԴԴՀ վիճակագրորեն հավաստի ավելի հաճախ է հանդիպում ՈՀԽ-ի նորմալ մեծություններով կանանց մոտ, իսկ ԴԴ-ի 5տ ավել տևողության դեպքում` ՕՊ-ով և ՕԶ-ով կանանց խմբերում (p
Աղյուսակ 3
ԴԴՀ-ի հաճախությունն ու ԴՁՑ-ի միջին ցուցանիշները հետազոտված կանանց խմբերում ըստ դաշտանադադարի տևողության
Խմբերը |
ԴԴՀ-ի հաճախությունը (%) |
ԴՁՑ(M±m) |
||
ԴԴ տևողությունը |
ԴԴ տևողությունը |
|||
մինչև 5 տարի |
5 տարուց ավել |
մինչև 5 տարի |
5 տարուց ավել |
|
Նորմալ ՈՀԽ |
62,5 |
37,5 |
32,6 ± 2,6 |
33,7 ± 4,7 |
Օստեոպենիա |
28,6 |
71,4 |
31,8 ± 6,1 |
36,1 ± 2,9 |
Օստեոպորոզ |
21,7 |
78,3 |
28 ± 2,0 |
30,1 ± 1,5 |
Ինչպես երևում է թիվ 3 և 4 աղյուսակների տվյալներից, ԴՁՑ-ի միջին ցուցանիշների մեծությունների վիճակագրորեն հավաստի տարբերություն ըստ ԴԴ-ի տևողության հետազոտված կանանց խմբերում չեն դիտվել: Նեյրո-վեգետատիվ, էնդոկրին-փոխանակային և հոգե-հուզական խանգարումների ԴՁՑ-ի միջին ցուցանիշները ևս վիճակագրորեն հավաստի չեն տարբերվել ՈՀԽ-ի նորմալ ցուցանիշներով, ՕՊ-ով և ՕԶ-ով կանանց խմբերում ըստ ԴԴ-ի տևողության (աղյուսակ 4):
Աղյուսակ 4
Առանձին խմբերի ախտանիշների ԴՁՑ-ի միջին ցուցանիշները հետազոտված կանանց խմբերում ըստ ԴԴ-ի տևողության
Խմբերը |
Նեյրո-վեգետատիվ ախտանիշներ ԴՁՑ (M±m) |
Էնդոկրին փոխանակային ախտանիշներ ԴՁՑ (M±m) |
Հոգե-հուզական ախտանիշներ ԴՁՑ (M±m) |
|||
ԴԴ տևողությունը |
ԴԴ տևողությունը |
ԴԴ տևողությունը |
||||
մինչև 5 տարի |
5 տարուց ավել |
մինչև 5 տարի |
5 տարուց ավել |
մինչև 5 տարի |
5 տարուց ավել |
|
Նորմալ ՈՀԽ |
19,3 ± 2,0 |
19,5 ± 1,3 |
5,9 ± 0,8 |
5,3 ± 1,3 |
7,4 ± 0,9 |
8,8 ± 1,3 |
Օստեոպենիա |
19,5 ± 4,3 |
22,4 ± 2,3 |
5,0 ± 0,7 |
5,2 ± 0,6 |
7,3 ± 2,1 |
8,5 ± 0,8 |
Օստեոպորոզ |
17,4 ± 2,2 |
17,7 ± 0,9 |
4,4 ±0,4 |
5,5 ± 0,8 |
6,2 ± 1,2 |
7,1 ± 0,4 |
Կապված ԴԴ-ի տևողության հետ, դիտվել են ԴԴՀ-ի ինչպես առանձին խմբերի ախտանիշների հաճախության, այնպես էլ դրանց ծանրության աստիճանի փոփոխություններ (աղյուսակ 5): Այսպես, եթե ՈՀԽ-ն նորմալ ցուցանիշներով ԴԴ-ի մինչև 5 տարի տևողությամբ կանանց խմբում արձանագրվել են նեյրո-վեգետատիվ խանգարումների ծանրության երեք աստիճաններն էլ (թեթև` 60%, միջին` 30% և ծանր` 10% դեպքերում), ապա ԴԴ-ի 5 տարուց ավել տևողությամբ դեպքում միայն թեթև և միջին ծանրության նեյրո-վեգետատիվ խանգարումներ նույն հաճախությամբ (50%): ՕՊ-ով կանանց խմբում պատկերը հետևյալն է. ԴԴ-ի մինչև 5 տարի տևողությամբ կանանց խմբում գերակշռում են են թեթև աստիճանի նեյրո-վեգետատիվ խանգարումներ (75%), իսկ ծանր աստիճանի խանգարումներ դիտվում են դեպքերի 25%-ում: Դաշտանադադարի 5 տարուց ավել տևողության դեպքում ՕՊ-ով կանանց մոտ արձանագրվել են նեյրո-վեգետատիվ խանգարումների ծանրության բոլոր երեք աստիճանները` թեթև, միջին և ծանր 30%, 50%, 20% դեպքերում համապատասխանաբար: Փաստորեն ԴԴ-ի տևողության մեծացմանը զուգահեռ ՕՊ-ով կանանց մոտ նվազում է թեթև աստիճանի նեյրո-վեգետատիվ խանգարումների հաճախությունը և մեծանում միջին աստիճանինը: ՕԶ-ով կանանց խմբում ԴԴ-ի մինչև 5 տարվա տևողության դեպքում գերակշռում է նեյրո-վեգետատիվ խանգարումների թեթև աստիճանը (80%): Միջին աստիճանի նեյրո-վեգետատիվ խանգարումները այս խմբի կանանց մոտ դիտվում են միայն 20% դեպքերում: Սակայն ԴԴ-ի 5 տարուց ավելի տևողության դեպքում նվազում է նեյրո-վեգետատիվ խանգարումների թեթև աստիճանի հաճախությունը` հասնելով 66,7% և մեծանում միջին աստիճանի խանգարումների հաճախությունը` կազմելով 33,3%: ՈՀԽ նորմալ ցուցանիշներով կանանց խմբում ԴԴ-ի մինչև 5 տարվա տևողության դեպքում էնդոկրին-փոխանակային խանգարումները հիմնականում (80%) դրսևորվել են թեթև աստիճանի ձևով: Դեպքերի 20% դիտվել են այդ խանգարումների միջին աստիճանի դրսևորումներ: Վիճակագրորեն հավաստի տարբերություն ըստ էնդոկրին-փոխանակային խանգարումների դրսևորման հաճախության և աստիճանի ԴԴ-ի մինչև 5տ ու 5տ ավելի տևողության դեպքում առաջին խմբի կանանց մոտ չեն արձանագրվել:
Ոսկրերի ցածր հանքային խտությամբ բոլոր կանանց մոտ (ՕՊ-ով և ՕԶ-ով կանանց խմբերը) ԴԴ-ի մինչև 5 տարվա տևողության դեպքում արձանագրվել են միայն թեթև աստիճանի էնդոկրին-փոխանակային խանգարումներ (աղյուսակ 5): ԴԴ-ի 5 տարուց ավել տևողության դեպքում պատկերը փոխվում է: Այսպես, ՕՊ-ով կանանց մոտ նվազում է էնդոկրին-փոխանակային խանգարումներ թեթև աստիճանի հաճախությունը` հասնելով 90%, իսկ կանանց 10% մոտ արդեն դիտվում են միջին ծանրության էնդոկրին-փոխանակային խանգարումներ: ՕԶ-ով կանանց մոտ ևս նվազում է էնդոկրին-փոխանակային խանգարումներ թեթև աստիճանի հաճախությունը 100 %-ից հասնելով 72,2% ԴԴ-ի 5 տարուց ավել տևողությամբ կանանց մոտ: Միաժամանակ ԴԴ-ի տևողության մեծացմանը զուգահեռ ի հայտ են գալիս միջին (5,6%) և հատկապես ծանր աստի-ճանի խանգարումներ (22,2%) (р
Սակայն ԴԴ-ի 5 տարուց ավել տևողության դեպքում նվազում է այդ խանգարումների թեթև աստիճանի հաճախությունը` հասնելով 30% և, հակառակը, մեծանում միջին աստիճանի ծանրության խանգարումների հաճախությունը` հասնելով 70%: ՕԶ-ով կանանց խմբում հոգե-հուզական խանգարումներ պատկերը գրեթե չի փոխվում ԴԴ-ի տևողության փոփոխմանը զուգահեռ: Այսպես, ԴԴ-ի մինչև 5տ և 5տ ավել տևողությանդեպքում ՕԶ-ով կանանց խմբում դիտվում են հոգե-հուզական խանգարումների թեթև և միջին ծանրության դրսևորումներ 60%, 40% և 61,1%, 38,9% համապատասխանաբար: Ստացված արդյունքները վկայում են, որ ԴԴ-ի տևողությանը զուգահեռ, ի տարբերություն նեյրո-վեգետատիվ և էնդոկրին-փոխանակային խանգարումների, հոգե-հուզական խանգարումների ծանրության աստիճանի փոփոխություն դիտվում է ՈՀԽ նորմալ ցուցանիշներով կանանց խմբում:
Աղյուսակ 5
ԴԴՀ-ի առանձին խմբերի ախտանիշների հաճախությունը հետազոտված կանանց խմբերում ըստ ԴԴ-ի տևողության
|
Նեյրո- վեգետատիվ ախտա նիշներ (%) |
Էնդոկրին- փոխանակային ախտանիշներ (%) |
Հոգե-հուզական ախտա-նիշներ (%)
|
|||||||||||||||
ԴԴ-ի տևողությունը |
ԴԴ-ի տևողությունը |
ԴԴ-ի տևողությունը |
||||||||||||||||
մինչև5տարի |
5 տարուցավել |
մինչև 5տարի |
5 տարուցավել |
մինչև 5տարի |
5 տարուցավել |
|||||||||||||
թե- թև |
մի- ջին |
ծա- նըր |
թե- թև |
մի- ջին |
ծա- նըր |
թե- թև |
մի- ջին |
ծա- նըր |
թե- թև |
մի- ջին |
ծա- նըր |
թե- թև |
մի- ջին |
ծա- նըր |
թե- թև |
մի- ջին |
ծա- նըր |
|
Նորմալ ՈՀԽ |
60 |
30 |
10 |
50 |
50 |
- |
80 |
20 |
- |
83,3 |
16,7 |
- |
60 |
40 |
- |
50 |
33,3 |
16,7 |
Օստեո- պենիա |
75 |
- |
25 |
30 |
50 |
20 |
100 |
- |
- |
90 |
10 |
- |
50 |
50 |
- |
30 |
70 |
- |
Օստեո- պորոզ |
80 |
20 |
- |
66,7 |
33,3 |
- |
100 |
- |
- |
72,2 |
5,6 |
22,2 |
60 |
40 |
- |
61,1 |
38,9 |
- |
Ամփոփելով ստացված արդյունքները կարելի է նշել, որ ԴԴՀ-ի առաջացման հաճախությունը կապված չէ ՈՀԽ-ի մեծության հետ: Սակայն դիտվում է ԴԴՀ-ի դրսևորման աստիճանի և ախտանիշների բնույթի փոփոխություն` կապված ՈՀԽ-ի մեծությունների հետ.
- նեյրո-վեգետատիվ խանգարումների թեթև աստիճանը առավել հաճախ է դիտվում ՕԶ-ով կանանց խմբում ,
- ԴԴ-ի տևողության մեծացմանը և ՈՀԽ-ն նվազմանը զուգահեռ արձանագրվում են էնդոկրին-փոխանակային խանգարումների խորացում,
- դիտվում է հոգե-հուզական խանգարումների խորացում ԴԴ-ի տևողության մեծացմանը զուգահեռ ՈՀԽ նորմալ մեծություններով կանանց մոտ:
ԴԴ-ի ժամանակ ձվարանների ֆունկցիայի մարմանը զուգահեռ վրա է հասնում էստրոգենային անբավարարություն: Ապացուցված է, որ էստրոգենային ռեցեպտորները առկա են բազմաթիվ օրգաններում և համակարգերում [12]: Այդ իսկ պատճառով էստրոգենային անբավարարությունը առաջ է բերում խանգարումներ կենտրոնական, վեգետատիվ նյարդային, սիրտ-անոթային, միզա-սեռական համակարգերում, ինչպես նաև ոսկրային հյուսվածքում [5,6,7,8,9]: Քանի որ ախտաբանական դաշտանադադարի ժամանակ առաջանում են խանգարումներ տարբեր օրգան-համակարգերում, ապա ԴԴ-ի շրջանում կանանց վարումը իր մեջ ընդգրկում է հարցերի ավելի մեծ շարան, քան միայն ԴԴՀ-ի բուժումը: Հետևաբար, ԴԴՀ-ով տառապող ցանկացած կնոջ ցուցված է համալիր հետազոտություն և հարակից մասնագետների խորհրդատվություն` կանխելու և ժամանակին հայտնաբերելու ԴԴ-ի շրջանում ի հայտ եկող հիվանդությունները, այդ թվում նաև ՕԶ-ը, դրանով իսկ նվազեցնելով կանանց հիվանդացությունը, հաշմանդամությունը և մահացությունը: Ստացված արդյունքները թույլ են տալիս առաջարկել ԴԴՀ-ով բոլոր կանանց ոսկրային հյուսվածքի վիճակի գնահատում` ոսկրային փոխանակության խանգարման դրսևորումների բացակայության դեպքում անգամ:
Գրականություն
- Հարությունյան Ա.Մ., Սանիտարական վիճակագրություն: Ուսում. ձեռնարկ, Երևան, 2000, 84 էջ:
- Ельчанов Д.В. и соавт. Клин. лаб. диагностика, 2009, 10. с.21-24.
- Камилова М.Я. Доклады АН Республики Таджикистан, 2010, 53, 10 Гинекология. с.807-811.
- Руководство по эндокринной гинекологии. Под ред. Е.М. Вихляевой. М.: Мед. инф. агенство, 1997. 768с.
- Серов В. Н. и соавт. Гинекологическая эндокринология. М.: МЕДпресс-информ, 2004. 528 с.
- Сметник В.П. Consilium Medicum,2010, 6, с.13-16.
- Сметник В.П. Consilium Medicum, 2007, 6. с.65-67
- Сметник В.П, Ильина Л.М. Проблемы репродукции, 2008, 2, с.80-87.
- Сметник В.П, Ильина Л.М. Consilium Medicum, 2007, 6. с.60-64.
- Ширяев О.Ю. и соавт. Прикладные информационные аспекты медицины, 2007,10, с.55-63.
- Cummings SR, Melton LJ. Lancet. 2002 May 18; 359(9319): p.1761-1767.
- Rosen C.J. et al., Aging skeleton, Academic press, USA, 1999, 642 p.
Կարդացեք նաև
Բանալի բառեր. լիկվորեա, միջողնային աճառների ճողվածքներ, վիրաբուժական բուժում, ներվիրահատական բարդություններ
Վիրաբուժական հիվանդությունների բուժման բարդությունների քննարկումն ունի մեծ գործնական նշանակություն...
Խորանիստ երակների թրոմբոզների (ԽԵԹ) և թոքային զարկերակի թրոմբոէմբոլիկ (ԹԶԹԷ) բարդությունների բուժման և կանխարգելման հարցերը ժամանակակից բժշկության հիմնախնդիրներից են...
Ներածություն: Սկավառակաձև միջային մահիկը չափազանց հազվադեպ հանդիպող պաթոլոգիա է (0.1–0.3%): Առ այսօր գրականության մեջ նմանատիպ միայն 24 դեպք է նկարագրված: Այս զեկույցում մենք ներկայացնում ենք...
Տեխնիկական առաջընթացի դարաշրջանում ճանապարհատրանսպորտային և արտա-դրական վնասվածքների աճին զուգընթաց գրանցվում է երկար խողովակավոր ոսկրերի կոտրվածքների հաճախականության բարձրացում...
Հոդերի փափուկ հյուսվածքների վնասվածքների ախտորոշման մեջ մեծ նշանակություն ունեն գործիքային հետազոտության տվյալները: Վերջին ժամանակներս մեր պրակտիկայում ներդրվել է խոշոր հոդերի...
Ոսկրաբորբը վերջին տարիներին որպես բարդություն համեմատաբար ավելի քիչ է հանդիպում մեր պրակտիկայում` կապված քիչ հանդիպող հրազենային վնասվածքների, բաց և փակ կոտրվածքների բուժման...
Հայաստանում վնասվածքաբանական-օրթոպեդիկ պրակտիկայում սրունք-թաթային հոդի (ՍԹՀ) արթրոսկոպիան դեռևս չի ստանում անհրաժեշտ տարածում: Մինչ այժմ Հայաստանում տպագրվող պարբերականներում...
Ներհոդային կոտրվածքների ժամանակ հետվնասվածքային արթրոզն ամենահաճախ հանդիպող մնացորդային բարդույթներից է, մասնավորապես ծնկահոդի դեպքում: Մարդու օրգանիզմում ծնկահոդն ամենածանրաբեռնված...
Բանալի բառեր. համակարգային բորբոքային ռեակցիա, վնասվածք, ծանրության վիճակը գնահատող սանդղակ
1991 թ.-ին American College Chest Physicians/Socety Critical Care Medicine հանձնախմբի կողմից սեպսիսի բնորոշումը հաստատելիս ձևակերպվեց նաև համակարգային բորբոքային ռեակցիայի համախտանիշի (ՀԲՌՀ) հասկացությունը...
Բանալի բառեր. օստեոպորոզ, օստեոպորոտիկ կոտրվածք, հակառեզորբտիվ դեղեր, դենսիտոմետրիկ հետազոտություն
Վնասվածքաբանի ամենօրյա աշխատանքում շարունակաբար աճում է օստեոպորոզով պայմանավորված կամ օստեոպորոտիկ կոտրվածքների թիվը...
Երկարատև ճնշման համախտանիշի (ԵՃՀ) ախտաբանական մեխանիզմների և ձևաբանական դրսևորումների ուսումնասիրությունը չի կորցրել իր առօրեականությունը։ Դիտարկվող ախտաբանությանը հանգեցնող պայմանների առաջացման հնարավորությունը մշտապես առկա է...
Բանալի բառեր. համակարգային բորբոքային ռեակցիայի համախտանիշ, վնասվածք, պրոկալցիտոնին
Համակարգային բորբոքային ռեակցիայի համախտանիշն (ՀԲՌՀ) ու սեպսիսը կայուն բարձր մահաբերության (40–70%) [3,5-7,9,12,14,16] և հիվանդների թվի հարաճուն ավելացման պատճառով դասվում են...
Բանալի բառեր. հրազենային վնասվածք, վերքային վարակ, հրազենային վնասվածքների ախտորոշում և կանխարգելում, ռազմադաշտային վիրաբուժություն
Հրազենային վնասվածքների ախտորոշման և բուժման խնդիրները մտահոգել են մարդկությանը դեռ վաղ ժամանակներից...
ԱՄԵՆԱԸՆԹԵՐՑՎԱԾ ՀՈԴՎԱԾՆԵՐԸ
- Ժողովրդական դեղամիջոցներ
- Հղիություն. 4-րդ ամիս
- Հղիություն. 7-րդ ամիս
- Կոճապղպեղ նույնն է՝ իմբիր, Ginger եւ Zingiber Officinale
- «Արագիլ» հիմնադրամը ստեղծված է՝ օգնելու անպտղությամբ տառապող զույգերին. Կարինե Թոխունց
- Հղիություն. 6-րդ ամիս
- Հղիություն. 2-րդ ամիս
- 4-7 ամսական երեխաների սնուցումը
- Ամուսնական առաջին գիշերը
- Ընկերության մասին
- Ինչպես ազատվել անցանկալի մազերից
- Խնձորը` պզուկների դեմ. ազատվիր նրանցից 1 գիշերվա ընթացքում
- Պարզվում է ապագա երեխայի սեռը կախված է մայրիկի սնունդից
- Դդում
- Կոճապղպեղ՝ նիհարելու համար (կոճապղպեղի թեյ)
- Հիվանդություն, որը փոխում է մեր կյանքը` կրծագեղձի քաղցկեղ
- Սեռական գրգռում
- Արգանդի միոմա. նախանշանները, պատճառներն ու բուժումը
- Երիցուկ դեղատնային - Ромашка аптечная - Matricaria chamomilla L.
- Չիչխանի օգտակար հատկությունները
- Հղիություն. 1-ին ամիս
- Քարավուզ (նույն ինքը՝ նեխուր)
- Ինչպես ազատվել բերանի վատ հոտից`պարզ միջոց
- Դիմակներ` մազերի համար
- Կրծքի ցավե՞ր ունեք. ինչ անել
- Ընդհանուր տեղեկություններ մարմնի համակարգերի մասին
- Հեշտոցային արտադրության պատճառները. մասնագետի անդրադարձը
- Բերանի խոռոչի լորձաթաղանթի ախտահարումը սովորական բշտախտի ժամանակ (սկիզբը` նախորդ համարում)
- Ընտրություն ըստ հորոսկոպի
- Հիվանդություն, որի համար պետք չէ ամաչել (թութք)
- Հղիությունը և նախապատրաստվելը դրան
- Խոսենք այդ մասին. ձեռնաշարժություն
- Երբ գլխացավն ախտանիշ է: Հանճարեղ և օժտված մարդկանց հիվանդություն
- Լեղաքարային հիվանդություն. բուժման մեթոդները
- Սեռական թուլության առաջին նախանշանները. news.am
- Ուլտրաձայնային դոպլերոգրաֆիա (երկակի (դուպլեքս) անոթների)
- Էկզեմայի տեսակները և բուժումը
- ՈւՆԱԲԻ: Արևելյան բժշկության գաղտնիքները
- Իրիդիոսքրինինգ
- Գամմա-դանակը նշտարի փոխարեն