Կարիեսի տարածվածությունը և ինտենսիվության աճը ՀՀ զորակոչ տարիքի պատանիների մոտ

Բանալի բառեր: զորակոչիկ, կարիես, պլոմբա, հեռացում

Վերջին տարիների գրականության մեջ, ինչպես նաև զանգվածային լրատվական միջոցների կողմից, շատ է քննարկվում այսօրվա զորակոչիկների սոմատիկ և ֆիզիկական առողջության ցածր մակարդակը: Սակայն նրանց ստոմատոլոգիական վիճակին նվիրված հետազոտությունների քանակը շատ աննշան է [1–3]: 18 տարեկանում պատանիները զրկվում են մանկաբույժների հսկողությունից, որի հետևանքով նրանց բերանի խոռոչի իրավիճակը դուրս է մնում նաև մանկական ստոմատոլոգի դիտարկումից:

Նկար 1. Հետազոտվածների բաշխումը ըստ բնակավայրի

Տվյալ հետազոտության նպատակն էր զորակոչիկների ստոմատոլոգիական առողջության մակարդակի որոշումը և համեմատական վերլուծությունը նույնատիպ հետազոտության հետ, որը կատարվել է 1987թ.: Ենթադրում ենք, որ ստացված տեղեկությունները ընդհանուր առմամբ արտացոլում են Հայաստանի Հանրապետության զորակոչիկների ստոմատոլոգիական վիճակը:

Նյութը և մեթոդը

Մեր կողմից անցկացվել է զորակոչիկների ստոմատոլոգիական հետազոտություն շրջանային հավաքակայանում` բժշկական հանձնաժողովի անցկացման ժամանակ: Նրանցից 887-ը ք. Երևանից էին, 823-ը ՀՀ մարզերից (աղ. 1): Հետազոտությունը անցկացվել է ըստ ՀԱԿ-ի մեթոդի՝ տվյալների գրանցումով հատուկ քարտերում և դրանց հետագա համակարգչային մշակումով:

Աղյուսակ 1

Արդյունքները և նրանց քննարկում

Ստացված տվյալները վկայում են այսօրվա հայկական բանակի լուրջ ստոմատոլոգիական անբարեհաջող վիճակի մասին: 1987թ.ատամների կարիեսով տարածվածությունը կազմել է Երևանի բնակիչների մոտ 65%, մարզերում 78%; 2003 թ. տարածվածությունը կազմել է 80.5% Երևանում և 74.1% մարզերում: Զորակոչիկների մոտավորապես 78% ունեն կարիեսով ախտահարված, պլոմբված կամ հեռացված ատամներ, այսինքն զննված ատամնաշարերի տասնըհինգից միայն մեկն է եղել ինտակտ: ԿՊՀ (կարիես, պլոմբա, հեռացում) ինդեքսների վերլուծությունը (աղ. 2 և 3) բացահայտեցին նրանց առավել ցածր արժեքները քաղաքում` համեմատած մարզերի հետ, ինչը բացատըրվում է մի շարք պատճառներով և, ամենից առաջ խմելու ջրի մեջ ֆտորի քանակի ավելի բարձր պարունակությամբ (0.4-0.6 մգ/լ` Երևանում; 0.1-1.25 մգ/լ` մարզերում) [5]:

Աղյուսակ 2. Կարիեսի ինտենսիվությունը ըստ բնակավայրերի, 1987թ.

Աղյուսակ 3. Կարիեսի ինտենսիվությունը ըստ բնակավայրերի, 2003թ.

Նկար 2. Կարիեսի ինտենսիվության համեմատական վերլուծությունը ըստ բնակավայրերի

Ինտենսիվության ցուցանիշի կառուցվածքի ուսումնասիրությունը թույլ տվեց սահմանել կարիես բաղադրամասի գերակշռումը այն դեռահասների մոտ, որոնք մարզերից էին: Այսպես, 1987թ. մարզերում 2.5 միջին ցուցանիշի ժամանակ կարիեսով ախտահարված էր 3-4 ատամ: Պլոմբա բաղադրամասը հավասար էր 0.59; իսկ հեռացում ցուցանիշը հավասար էր 1.3: 2003թ. հետազոտությունների ժամանակ այդ ցուցանիշները կազմում էին կարիես` 3.3; պլոմբա` 0.79; հեռացում ` 0.22: Երևանում այդ ցուցանիշները կազմում էին 1987թ. կարիես` 1.82; պլոմբա ` 0.45; հեռացում` 0.6; 2003 թվականին ՝կարիես` 2.29; պլոմբա` 0.98; հեռացում ` 0.2:

Ինտենսիվության ցուցանիշի վերլուծությունը երևան բերեց առավել բարձր սանացիոն աշխատանքներ Երևան քաղաքում և մարզկենտրոններում: Երևանի զորակոչիկների մոտ պլոմբա ցուցանիշը կազմել է 1987թ. 0.45, իսկ նրանց հասակակիցների մոտ շրջաններում` 0.2:

Մեր կողմից որոշվել է նաև ստոմատոլոգիական օգնության մակարդակը (ՍՕՄ) մարզերում և Երևանում այդ տարիներին: 1987թ. ՍՕՄ-ը հավասար էր Երևանում՝ 49%, Կոտայքում՝ 4.9%; Շիրակում՝ 47.2%; Լոռիում՝ 38.3%: 2003թ. այդ ցուցանիշները հավասար էին 35.6; 2.3; 19.9 և 23.5 համապատասխանաբար: Սակայն, Լեուսի [4] հանձնարարականի համաձայն, ստոմատոլոգիական օգնության ցուցաբերման այս մակարդակը գնահատվում է անբավարար (10-49%), ինչը միանգամայն իրականորեն է արտացոլում ստեղծված իրավիճակը և չի կարող չանհանգստացնել մասնագետներին: Հարց է ձագում, թե ինչու ք. Երևանում, որտեղ երեխաների և դեռահասների բերանի խոռոչի սանացիայի մակարդակը վերջին տարիներին բավականին բարձր էր, այդքան շատ պատանիներ ատամների բուժման կարիք ունեն: Բարձր դասարանցիների, ԲՈՒՀ-երի ուսանողների զանգվածային հետազոտությունները վկայում են սանացիոն աշխատանքները բնութագրող ցուցանիշների էական տարբերությունների մասին: Ստոմատոլոգիական օգնության մակարդակի ցուցանիշը դպրոցականների մոտ կազմում է միջինը 70%, ԲՈՒՀ-երի և քոլեջների ուսանողների մոտ` 45%, մարզերում բնակվող դեռահասների մոտ` 35%: Թվերը արտացոլում են իրականությունը: Այսօր մանկական ստոմատոլոգները ի վիճակի չեն ամբողջ ծավալով ստոմատոլոգիական օգնություն ցույց տալ երեխաներին և դեռահասներին: Ուշադրությունը կենտրոնացնում են այն ուղղություններին, որտեղ նախորդ տարիներին ձեռք բերված դրական արդյունքները կարող են իսկապես պահպանվել, հատկապես դպրոցներում: ԲՈՒՀ-երի ուսանողները երեկվա դպրոցականներն են, որոնց մոտ որոշակի ժամանակ պահպանվում է, սակայն աստիճանաբար կորում է դպրոցական սանացիոն արդյունքը: Մարզերում բնակվող դեռահասների մոտ, որ կազմում են զորակոչիկների հիմնական զանգվածը, դրությունը բարենպաստ չէ: 15-17 տարեկանում ստոմատոլոգիական օգնության մակարդակը արագընթած իջնում է: Ստեղծված իրավիճակում բարդացած կարիեսի, հեռացված ատամների և հետագայում պրոթեզավորման դեպքերի աճը դառնում է անխուսափելի: Դրա մասին են վկայում հետևյալ թվերը՝ Երևանի զորակոչիկների մոտ 70% ունեն հեռացված ատամներ; շրջանների դեռահասների մոտ՝ 85%; այսինքն ամեն չորրորդը կարիք ունի օրթոպեդիկ բուժման: Շատ զորակոչիկներ ունեն հեռացման ենթակա ատամներ` հիմնականում առաջին վերին և ստորին աղորիքները: Երևան քաղաքում դրանց թիվը հասնում է 11%; մարզերում այն ավելի բարձր է և հավասար է 28-ի, այսինքն ամեն երրրորդը ունի վիրաբույժ-ստոմատոլոգի կարիք:

Ստացված տվյալները խոսում են հանրապետությունում ստոմատոլոգիական ծառայության անբարենպաստ իրավիճակի մասին: Ստոմատոլոգիական հիվանդությունների պատճառների մեծամասնությունը ձևավորվում է մանկական հասակում և այդ տարիքում պետք է հիմքեր դրվեն երեխաների մոտ բերանի խոռոչի առողջությունը պահպանող միջոցառումների կատարման համար:

Գրականություն

1. Маркарян М.М. Первичная профилактика основных стоматологических заболеваний и ее эффективность у военнослужащих переменного состава Советской Армии. Дисс.канд. 1989, Л., 176 с.
2. Оганесян М.Э. Стоматологическая заболеваемость у военнослужащих срочной службы РА, пути их профилактики. Дисс. канд. 2003, Ереван, 133 с.
3. Здоровье подростков призывного возраста. Руководство для врачей. /Под ред. проф. Давыдова Б.Н. Тверь, 2000, 211, с. 5.
4. Леус П.А. Новые критерии стоматологической помощи и задачи профилактики. 8-ой Всесоюзный съезд стоматологов. Волгоград,1987, с. 38–39.
5. Angellino I.F., Torre I. et al. Caries and fluorosis prevalence in communities with different concentrations of fluoride in the water. Caries Res., 1999, 33(2), p. 114-22.

Հարցեր, պատասխաններ, մեկնաբանություններ