Գյումրիում ավստրալիական հակածինի (HBsAg) նկատմամբ հետազոտությունների շուրջ

Վիրուսային հեպատիտները շարունակում են մնալ ժամանակակից բժշկության հրատապ խնդիրներից մեկը` պայմանավորված այս վարակների լայն տարածվածությամբ (նաև զարգացած երկրներում) և համաճարակաբանական բարձր ներուժով[6,9]։ 

Հեպատիտների շարքում հատուկ տեղ են զբաղեցնում պարէնտերալ մեխանիզմով տարածվողները, որոնցով հիվանդացությունն աճի միտում ունի հեպատիտներով ընդհանուր հիվանդացության մեջ։ Գնալով ավելանում է նոր պատճառագիտությամբ հեպատիտների քանակը [2,7,8]։ 

Նոր վիրուսների ի հայտ գալը, երկարատև վիրուսակրությունը, հիվանդության խրոնիկացման հակումը և հավանական անբարեհաջող ելքը (լյարդի ցիռոզ, հեպատոցելյուլար կարցինոմա, վաղաժամ անաշխատունակություն) ընդգծում են այս վարակների համաճարակաբանական և սոցիալ-տնտեսական նշանակությունը։ 

Լյարդի բոլոր հիվանդություններից մահվան հիմնական պատճառ են հանդիսանում վիրուսներով հարուցված հեպատիտները [4]։ 

Հեպատիտ B-ն լայն տարածվածություն ունի աշխարհում։Ըստ ԱՀԿ տվյալների, երկրագնդի յուրաքանչյուր երրորդ բնակիչ վիրուսային B հեպատիտիով հիվանդ կամ վիրուսակիր է (մոտ 2 մլրդ, որոնցից 350 մլն՝ խրոնիկ ընթացքով)։Ամեն տարի այս վարակից 2 մլն մարդ է մահանում։ Վերջին ժամանակներս աշխարհում մեծացել է նաև վիրուսային C հեպատիտով վարակվածությունը։Ամեն տարի այս վարակով հիվանդանում է 4-5 մլն մարդ [3]։ 

Ընդհանուր առմամբ, ԱՊՀ երկրներում ամեն տարի արձանագրվում են սուր վիրուսային հեպատիտի հարյուր հազարավոր դեպքեր, իսկ փաստացի դրանք երկու անգամ ավել են։ 

Եվրոպական տարածաշրջանում 1999թ. վիրուսային B հեպատիտով ամենաբարձր հիվանդացությունը Ռուսաստանում էր` 43.3 (100.000 բնակչի հաշվով), 2002թ. այդ ցուցանիշը նվազել է մինչև 19.8, ինչը կարող էր պայմանավորված լինել վիրուսային B հեպատիտի դեմ կատարված պատվաստումներով [1]։

Վիրուսային B հեպատիտով հիվանդացությունը Հայաստանում վերջին 20 տարիների ընթացքում կազմել է միջինը 21.2` (100.000 բնակչի հաշվով), տատանվելով 3.2-33.7 տիրույթում [5], Գյումրիում` 20.3` տատանվելով 5.5-42.1 սահմաններում։ 

Վիրուսային B հեպատիտով բարձր հիվանդացության պատճառների բացահայտման նպատակով Գյումրիում ուսումնասիրվել է ավստրալիական հակածինի նկատմամբ կատարված հետազոտություններում ռիսկի խմբերի և բնակչության առողջ քանակակազմի ընդգրկվածության մակարդակը։

Հետազոտությունները կատարվել են պետական հիգիենիկ-հակահամաճա-րակային տեսչության Շիրակի մարզային կենտրոնի բազայի հիման վրա` ավստրալիական հակածինի (HBsAg) նկատմամբ կատարված հետազոտությունների ամսական, եռամսյակային, տարեկան պետական վիճակագրական հաշվետվական ձևերի, ընթացիկ, հետահայաց համաճարակաբանական և վիճակագրական վերլուծությամբ։ 

Ռիսկի խմբերի հետազոտությունները քառամյա ընթացաշարժում հետևյալ պատկերն ունեն (աղյուսակ)։

Աղյուսակ 1. Ավստրալիական հակածինի (HBsAg) նկատմամբ կատարված հետազոտությունները Գյումրիում` ըստ հետազոտման ենթակա քանակակազմի (2005-2008թթ)

Հետազոտության արդյունքներից երևում է, որ խնդիրը Գյումրիում արդիական է։ Ընդհանուր առմամբ ավելացել է հետազոտման ենթակա քանակակազմի հաշվառումը և հետազոտությունների քանակը։

Ըստ շարժընթաց հետազոտությունների, վերլուծությունը հետևյալն է։

2005թ։ Տարվա ընթացքում հետազոտվել են 646 դոնոր` 4-ը դրական արդյունքով, արյան բանկում աշխատող 15 անձ` բացասական արդյունքով, 182 թոքախտով հիվանդներից` 115-ը, որից 4-ը՝ դրական արդյունքով, հեմոդիալիզ անցած 35 հիվանդ՝ 9-ը դրական արդյունքով։ Անանուն հետազոտվել է 146 անձ՝ 5-ը դրական արդյունքով։ Ընդամենը` 2005թ. հետազոտման ենթակա 4093 հոգուց հետազոտվել է 957-ը (23%), հայտնաբերվածությունը կազմում է 2.3% (22 դեպք)։ Չեն հետազոտվել մյուս ռիսկի խմբերի անձինք։ 

2006թ։ Հետազոտվել են բոլոր 652 դոնոր՝ 2-ը դրական արդյունքով, 119 թոքախտով հիվանդներ՝ 3-ը դրական արդյունքով, հեմոդիալիզ անցած 59 հիվանդներ՝ 6-ը դրական արդյունքով, անանուն 3 անձ՝ բացասական արդյունքով։ Հետազոտվել են նաև արյան բանկի 11, վիրաբուժական բաժանմունքի 121, վերակենդանացման բաժանմունքի 25 բուժաշխատող, 16 ստոմատոլոգ, 73 մանկաբարձ-գինեկոլոգ, կլինիկական և կենսաքիմիական լաբորատորիայի 101 աշխատող, որոնց մոտ անտիգեն չի հայտնաբերվել։ Չեն հետազոտվել մաշկա-վեներական հիվանդները, մինչև 1 տարեկան արյան փոխներարկում ստացած երեխաները։ Հետազոտվել է ենթակա քանակակազմի 30.6%-ը, հայտնաբերվածությունը կազմում է 0.9%։ 

2007թ։ Հետազոտվել են 504 դոնոր` 2-ը դրական արդյունքով, ինֆեկցիոն հիվանդանոցի 25 բուժաշխատող և ինֆեկցիոն 44 հիվանդ՝ 2-ը դրական արդյունքով և վիրուսային հեպատիտով վարակվածությամբ կասկածվող 51 անձ՝ 9-ը դրական արդյունքով։ Չեն հետազոտվել 8 մատնահարդար-դիմահարդար, շտապ օգնության 12 աշխատող, մինչև մեկ տարեկան արյան փոխներարկում ստացած 35 երեխա, 305 օնկոհիվանդ։ Հետազոտվել են ստոմատոլոգիական ծառայության 8, մանիպուլացիոն կաբինետի 27, կլինիկակենսաքիմիական լաբորատորիաների 22 բուժաշխատող։ Ընդամենը` հետազոտման ենթակա ռիսկի խմբերի 2919 անձանցից հետազոտվել է 925-ը կամ 31.7%-ը, որից 13-ը` դրական արդյունքով, հայտնաբեր¬վածությունը կազմում է 1.4%։

 2008թ։ Հետազոտվել են 562 դոնոր, որոնցից 9-ը` դրական արդյունքով, վիրուսային հեպատիտով վարակվածությամբ կասկածվող 40 անձ՝ 6-ը դրական արդյունքով։ Չեն հետազոտվել մատնահարդարը, 219 ուռուցքով հիվանդներ։ Ընդամենը` տարվա ընթացքում հետազոտման ենթակա 3052 հոգուց հետազոտվել է 2049-ը՝ 67.1%-ը, որից 15-ը` 0.7%-ը դրական արդյունքով։

 Այսպիսով` Գյումրիում պարէնտերալ ճանապարհով տարածվող հեպատիտների վարակ¬վածութ¬յան և ռիսկի խմբերի հետազոտությունների վերլուծության արդյունքում պարզ է դառնում, որ ավստրալիական հակածինի նկատմամբ հետազոտությունները ոչ միշտ են կատարվում լրիվ ծավալով և հաճախականությամբ։ Հետազոտվածների մասնաբաժինը ռիսկի խմբերի հետազոտություններում չի գերազանցում 67%-ը։ Կատարված հետազոտությունների ընդգրկվածությունը կարելի է մեծացնել հետազոտման ենթակա քանակակազմում քրոնիկ հիվանդների, օնկոհիվանդների և բնակչության առողջ քանակակազմի` բուժաշխատողների և հղիների քանակի ավելացման հաշվին։ 

 Համաճարակաբանական հսկողության շրջանակներում իրականացվող լիարժեք ծավալով և հաճախականությամբ կատարված հետազոտությունների արդյունքում ստացված տեղեկատվությունը հնարավորություն կտա գնահատել վարակի իրական տարածքային ընդգրկվածությունը, ինչպես նաև մշակել պարէնտերալ ճանապարհով տարածվող վարակների նկատմամբ հակահամաճարակային և կանխարգելիչ միջոցառումների մարտավարության ստանդարտ տիպօրինակ, ինչը դեռևս չկա համաճարակաբանության մեջ։ Նմանօրինակ ստանդարտ չափորոշիչներ մեր կողմից արդեն մշակվել են աղիքային վարակների դեմ կանխարգելիչ և հակահամաճարակային միջոցառումների ռազմավարական ծրագրի շրջանակներում, որը համաճարակաբանական հսկողության ինտեգրման կարևոր պայման է ստանդարտիզացված համակարգի ներդրման գործընթացում։

Գրականություն

1. Асратян А.А., Симонова Е.Г. Вирусный гепатит В Частная эпидемиология (под ред. Б.Л.Черкасского). 2002;2;97-108.
2. Бян М.С., Михайлов М.И. Вирусные гепатиты. Энциклопедический словарь. Москва. 1999, 304с.
3. Львов Д.К. Вирусный гепатит С – ‘’ласковый убийца’’. Российский гастроэнтерологический журнал, 1995, 1, с. 4-6.
4. Майер К.П. Гепатит и последствия гепатита: практическое руководство. Москва.: ГЭОТАР, Медицина, 2004; 432с.
5. Мелик-Андреасян Г.Г. Эпидемиология парентеральных вирусных гепатитов В и С в Армении. Дис. докт. мед.наук, Ереван 2004,39-54.
6. Шахгильдян И.В., Михайлов М.И., Онищенко Г.Г. Парентеральные вирусные гепатиты (эпидемиология, диагностика, профилактика). Москва. 2003; 384с.
7. Alter H. J., Kuhnert W.L., Finelli L. Guidelines for laboratory testing and result, reporting of antibody to hepatits C virus. Centers for Disease Control and Prevention. MMWR Recomm. Rep., 2003, Feb. 7,52 (RR-3); 1-13, 15, quiz  CE 1-4.
8. Sottini A., Mattioli S., fiordalisi G. et al. Molecular and biological characterization of SEN viruses: a family of viruses remotely related to the orginal TTV isolates // 10th International Symposium on Viral Hepatitis and Liver Disease. 2002 Z 449-452.
9. Strenghhening immunization systems and introduction og hepatitis B vakccine in Central and Estern Europe and Newly Independent States. WHO, VHPB, CDC. 3-rd meeting, Kyiv. Ukraine. 2004. 

Հարցեր, պատասխաններ, մեկնաբանություններ