Իերսինիոզ

Սննդային վարակման մեխանիզմ ունեցող տարափոխիկ հիվանդություն է։ Բնորոշվում է աղիքային տրակտի ախտահարումով, ինչպես նաև համընդհանուր տարածման և այլ օրգան-համակարգերի ախտահարման հակումով։

Էթիոլոգիան։ Հարուցիչը պատկանում է էնտերոբակտերիաների ընտանիքի իերսինիա ցեղին, որը շարժուն, սպոր և պատիճ չառաջացնող, գրամբացասական ցուպիկ է և հեշտությամբ ոչնչանում է ախտահանիչ նյութերից ու եռացնելիս։ Լավ աճում է սովորական միջավայրում, անգամ 4-5° պայմաններում։ Հայտնաբերված են իերսինիայի բազմաթիվ շճատիպեր, որոնցից մարդկանց համար ախտածին են համարվում հիմնականում Օ3 և Օ9 շտամները։ Մարդկային շճատիպերը մեծ մասամբ կայուն են պենիցիլինի և զգայուն՝ ստրեպտոմիցինի, լևոմիցետինի, տետրացիկլինի և կանամիցինի նկատմամբ։

Էպիդեմիոլոգիան։ Վարակի տարածողները կրծողներն են, ինչպես նաև որոշ ընտանի կենդանիները՝ ճագարները, խոզերը, կովերը, թռչունները։ Վարակի աղբյուր կարող են համարվել նաև քաղցրահամ ջրերում ապրող որոշ տեսակի ձկներ։ Իերսհնիոզով հիվանդանում են բոլորը, այդ թվում երեխաները՝ սկսած 3-4 ամսականից։ Իերսինիոզն առանձնաատուկ սեզոնայնություն չունի, չնայած այն ավելի հաճախ հանդիպում է աշնանային-ձմեռային ամիսներին։

Պաթոգենեզը։ Հարուցիչն օժտված է ինվազիոն և էնտերոտոքսիկ հատկությամբ։ Վարակված սննդի հետ հարուցիչն անցնում է ստամոքսաաղիքային տրակտ, որտեղ էնտերոտոքսինի արտադրման շնորհիվ ախտահարում են աղիքներն` առաջացնելով սննդային տոքսիկոինֆեկցիա կամ էնտերոկոլիտային բնույթի հիվանդություն։ Հետագայում հարուցիչի ինվազիոն հատկության շնորհիվ, մասնավորապես իլեոցեկալ հատվածում, զարգանում է կույր աղիքի և մեջընդերայրն ավշահանգույցների բորբոքում։
Հնարավոր է նաև հարուցիչի տեղակայումը առանձին օրգաններում՝ լյարդ, ուղեղի թաղանթներ, փայծաղ, երիկամներ և այլն։ Վարակային պրոցեսի ընթացքում արտահայտված է տոքսիկոզն ու էքսիկոզը, ալերգիկ վիճակը, որոնք և պայմանավորում են հիվանդության կլինիկական ընթացքի բազմազանությունը։

Կլինիկան։ Թաքնված շրջանը տևում է 1-2-ից մինչև 15 օր։ Հաճախ հանդիպում է գաստրոէնտերոկոլիտային ձևը, որն ընթանում է սննդային տոքսիկոինֆեկցիայի կամ դիզենտերիայի ձևով։ Հիվանդությունը սկսվում է սուր, տարածուն և անորոշ որովայնացավերով, ջերմության բարձրացումով, փսխումներով։ Կղանքը լինում է ջրիկ, կպչուն, երբեմն լորձաարյունային բնույթի, օրվա մեջ 2-15 անգամ, որոշ դեպքերում` սիգմայի կծկանքներով (տենեզմ)։ Հաճախ զարգանում է էքսիկոզով ընթացող կլինիկական ծանր ձևեր։ Հանդիպում է նաև ապենդիկուլյար ախտանիշներով ուղեկցվող ձևը՝ որովայնի նոպայաձև ցավեր, լեյկոցիտոզ։ Նման սուր որովայնային համախտանիշով հիվանդները հոսպիտալացվում են վիրաբուժական բաժանմունքներում։ Մանր համատարած պրոցեսների ժամանակ հիվանդությունն ընդունում է գերսուր ընթացք՝ բարձր ջերմություն (38- 39°), արտահայտված փորլուծություն, գլխացավեր, որովայնացավեր, ցավերի առկայություն հոդամկանային համակարգում և կլման ակտի ժամանակ։ 2-3 օրից հետո հնարավոր է կարմրախտային բնույթի ցանավորում՝ եղնջացան, երբեմն` հանգուցավոր էրիթեմա։ Հնարավոր է պարենխիմատոզային հեպատիտի երևույթներ, մենինգիտ, սեպսիս։ Վերջինս համարվում է հիվանդության կլինիկական ձևերից մեկը։ Հիվանդությունը երբեմն ընդունում է ալիքաձև ընթացք։ Արթրիտների և պոլիարթրիտների զարգացման դեպքում՝ հաճախ 2-4 հոդերի այտուցվածություն և ցավոտություն, հանգուցավոր ցանավորում։ Շատ հեղինակներ վերջիններիս ծագումը համարում են որպես հիմնական հիվանդության բարդություն և ալերգիկ ռեակցիայի արտահայտություն, որոնք զարգանում են արտահայտված աղիքային ախտանիշների ֆոնի վրա։

Ախտորոշումը։ Իերսինիոզի ախտորոշումը կապված է որոշ դժվարությունների հետ, քանի որ այն իր կլինիկական ընթացքով բավական նման է մի շարք այլ հիվանդությունների՝ էնտերոկոլիտներին, դիզենտերիային, սալմոնելոզին, հեպատիտին, ռևմատոիդ արթրիտին, ապենդիցիտին, պսևդոտուբերկուլոզին։

Իերսինիոզին բնորոշ է այն, որ բացի դիսպեպտիկ երևույթներից, լինում են նաև որովայնացավեր, հատկապես իլեոցեկալ հատվածում (կեղծ ապենդիկուլյար ախտանիշներ), հոդային, մկանային ցավեր, վարակաալերգիկ բնույթի ցանավորում, տևական հյուծող ջերմություն, հեպատիտ, նեյտրոֆիլային լեյկոցիտոզ՝ ցուպիկակորիզավորների ավելացումով։ Իերսինիոզային հեպատիտներին բնորոշ է տևական դեղնուկային շրջանը, ցանային տարրերի առկայությունը, կայուն բարձր ջերմությունը։
Իերսինիոզը շատ ավելի նման է պսևդոտուբերկուլոզին, սակայն, ի տարբերություն վերջինի, ընթանում է ավելի ծանր, հաճախ սեպտիցեմիայով, սեպտիկոպիեմիայով, պոլիադենիտով և այլն։

Վերջնական ախտորոշումը հիմնված է լաբորատոր հետազոտության տվյալների վրա (մանրէաբանական և շճաբանական)։ Լաբորատոր հետազոտության համար նյութ կարող է ծառայել հիվանդի կղանքը, արյունը, սննդային մնացորդները, ողնուղեղային հեղուկը։ Շճաբանական հետազոտության 1:100 նոսրացումը համարվում է ախտորոշիչ։

Բուժումը։ Հիմնականում կախված է կլինիկական ձևերից, ծանրության աստիճանից և ընթացքից։ Թեթև ընթացքի գաստրոէնտերիտների և էնտերոկոլիտների դեպքում էական բուժական ակտիվ միջամտություն չի պահանջվում, բավարար է ստամոքսաաղիքային տրակտի լվացումներն ու էնտերալ դեզինտոքսիկացիան։ Ավելի ծանր ձևերի դեպքում կազմակերպվում է ջրաաղային, թթվահիմնային խանգարված փոխանակության կարգավորում, ցուցված են հակաբիոտիկներ, վիտամիններ, ախտանիշային միջոցառումներ։

Կանխարգելումը։ Կանխարգելման հիմնական սկզբունքները դեռևս լիովին պարզված չեն։ Սակայն ներկա էտապում հիվանդության կանխարգելման նպատակով կատարյալ սանիտարահիգիենիկ հսկողություն է սահմանվում սննդամթերքի նկատմամբ։ Մանկական հիմնարկներում հատուկ ուշադրություն են պահանջում ցանկացած բնույթի բոլոր դիսպեպտիկ երևույթները։ Կասկածելի հիվանդները պարտադիր պետք է հոսպիտալացվեն։

Հարցեր, պատասխաններ, մեկնաբանություններ