Երիցուկը հակաքաղցկեղային ֆլավոն ապիգենինի մատակարար է

Երիցուկն անտիկ ժամանակներից օգտագործվել է որպես դեղաբույս բազմաթիվ հիվանդությունների դեմ, բարձր պահանջարկ ունի կապտավուն երանգի եթերային յուղը, որը կիրառվում է բազմաթիվ գեղարարական միջոցների մեջ: ՀՀ բնական պայմաններում աճում են երիցուկի առնվազն 4 տեսակներ, որոնցից երիցուկ վարդագույնի (նույնն է՝ լվախոտ) հայրենիքը պատմական Հայաստանն է:

Երիցուկի բուժիչ հատկությունների մասին գրել է Ա. Ամասիացին.- «Եթե լվացվեն դրա հյութով, քուն կբերի: Երիցուկի յուղը տաքացնում է նյարդերը, օգնում է գլխուղեղի կաթվածի եւ դեմքի ծռվածության դեպքում: Այս բույսի արմատն օգնում է ընկնավորին, ինչպես նաեւ այն կնոջը, ում կաթը քարացել է կրծքի մեջ: Բուժում է նաեւ արգանդի ուռուցքը»: Երիցուկը հայերեն բազմաթիվ այլ անվանումներ ունի, օրինակ արգանդախոտ, որը համահունչ է այդ ցեղի լատիներեն՝ Matricaria = մոր արգանդ գիտական անվանմանը: Երիցուկների ցեղը հաճախ անվանում են Chamomilla, հին գերմաներենում անվանել են armenmilla:

Երիցուկը լավ ուսումնասիրված բույս է, սակայն բնության գաղտնիքներն անսպառ են ու 21-րդ դարի սկզբում բազմաթիվ հետազոտությունների ու գիտափորձերի արդյունքները պարզապես շշմեցուցիչ անակնկալներ են մատուցում, որոնք հավաստում են իմաստուն բժշկապետերի ու հատկապես հանճարեղ Ա. Ամասիացու առաջարկների իսկությունը:

ԱՊԻԳԵՆԻՆ

Ապիգենինը ֆլավոն է, որի քիմիական բանաձեւն է C15H10O5, մոլեկուլային քաշը՝ 270.2369 գ/մոլ, հալման ջերմաստիճանը՝ 347.5OC, ի սկզբանե առանձնացվել է գլյուկոզիդ ապիինից (C17 H32 O16): Ապիինը շատ է մաղադանոսի ու նեխուրի բոլոր մասերում: Ապիինը չի լուծվում սառը ջրում, սակայն հեշտությամբ է տրոհվում ստամոքսահյութի աղաթթվային գոլ միջավայրում, որի արդյունքում անջատվում են ապիգենին ու գլյուկոզա: Միրգ-բանջարեղենում կարող է պարունակվել նաեւ ազատ ապիգենին, ապիգենինի գլյուկոզիդ՝ վիտեքսին, ապիգենին-7-0-գլյուկոզիդ՝ ապիգենտրին, ապիգենին-6-0-գլյուկոզիդ՝ սապոնարետին, ապիգենին-6,7-երկգլյուկոզիդ սապոնարին ու այլ՝ թվով մոտ 15 գլյուկոզիդներ (օրինակ, ունաբի պտղում դրանք 8-ն են):

ՀԻՇԵՑՈՒՄ:

Որեւէ նյութի ու շաքարի մոլեկուլների միացությունը կոչվում է գլիկոզիդ, իսկ գլյուկոզայի դեպքում՝ գլյուկոզիդ:

Ա. Մոտավորապես 10 տարի առաջ Իլինոյս նահանգի համալսարանի գիտնականները հայտարարեցին, որ կանկարի, նույնն է` արտիճուկ (артишок), նեխուրի, որոշ այլ բույսերի մեջ պարունակվող ֆլավոններ լյութեինն ու ապիգենինը զգալիորեն բարձրացնում են քիմիաթերապիան արդյունավետությունը ենթաստամոքսային գեղձի քաղցկեղի դեպքում: Գիտնականները քաղցկեղի հարուցիչ ագրեսիվ բջիջների միջավայրի մեջ ավելացրել են ֆլավոններ, իսկ 24 ժամ անց կիրառել են դեղորայք (գեմցիտաբին), որի ազդեցության արդյունավետությունն աճել է ավելի քան 70%-ով: Հետագա հետազոտությունները ցույց են տվել, որ ապիգենինի հակաքաղցկեղային արդյունավետությունն առավել է այլ ֆլավոնոիդների համեմատությամբ (ֆլավոններ, ֆլավոնոլներ, այլ պոլիֆենոլներ):

Պարզվել է, եթե քաղցկեղի բջիջների բնականոն զարգացման դեպքում ապոպտոզի (ծրագրված մահ) են ենթարկվում դրանց 8.4%, ապա ապիգենինի «միջամտության» պարագայում, ապոպտոզի ենթարկված բջիջների թիվը հասնում է 48.8%` առանց քիմիաթերապիայի կիրառման:

Գիտնականները կարծում են, որ ապիգենինն ուժեղացնում է օրգանիզմի իմունային պաշտպանությունը քաղցկեղի հանդեպ, եւ ապիգենին պարունակող մթերքների ընդգրկումը սննդակարգում կարող է կանխարգելել ենթաստամոքսային գեղձի քաղցկեղի զարգացումը:

Բ. Դոկտոր Անդրեա Ջոզեֆը հայտարարել է.- «Մենք գիտենք, որ սննդակարգը պետք է առողջաբեր լինի, սակայն հաճախ տեղյակ չենք, թե ինչու է հարկավոր այդպես վարվել»: Համոզիչ է սննդաբան Բորիս Սկաչկոյի հետեւյալ միտքը.-«Քաղցկեղն ունի զրոյական փուլ, որը սկիզբ է առնում մարդու ծնվելու պահից եւ անառողջ սննդակարգը նպաստում է քաղցկեղածին բջիջների ապոպտոզի նվազեցմանը»:

Համացանցում հրապարակվել է ապիգենին պարունակող մթերքների ցանկ. մաղադանոս՝ 225.93մգ /100գ կանաչ զանգվածում ու արմատում, սպանախ՝ 62.2 մգ, նեխուր՝ 19.1մգ (կանաչի), դաղձ՝ 8.71մգ, արտիճուկ՝ 4.7մգ, ձիթենու տերեւ՝ 2.84մգ, օրեգանո (նույնն է խնկածաղիկ)՝ 2.57մգ, ուրց՝ 2.5մգ, կարմիր գինի՝ 1.33մգ: Ապիգենին են պարունակում նաեւ թուրինջը, սոխը, նարինջը, մուգ գույնի գարեջուրը, այլ:

Գ. Օհայո նահանգի համալսարանի գիտնականներն (Meddaily.«Ученые назвали продукты против рака». 2013) ուսումնասիրել են երիցուկի թեյի ազդեցությունը քաղցկեղի բջիջների վրա: Նրանք կարծում են, որ թեյում պարունակվող ապիգենինի գլիկոզիդները հանդես են գալիս որպես կրծքագեղձի քաղցկեղի բջիջների ապոպտոզի (մահ) խթանիչ: Գիտնականները պարզաբանում են. «Հայտնի է, որ կրծքագեղձի քաղցկեղի բջիջներն ավելի արագաշարժ ու երկարակյաց են, քան առողջ բջիջները: Ապիգենին միացությունը ճնշում է քաղցկեղի բջիջների տարածումը, դրանք դառնում են անհամեմատ ավելի զգայուն քիմիաթերապիայի հանդեպ: Ապիգենինը կարող է միանալ մարդու բնականոն կենսագործունեության համար անհրաժեշտ թվով 160 սպիտակուցների հետ, այնինչ քիմիական դեղերը (օրինակ` գեմցիտաբինը) ազդում է ընդամենը 1 տեսակի մոլեկուլների վրա: Ապիգենինը կցվում է հոRNPA2 սպիտակուցին եւ նոր մոլեկուլը վերականգնում է հակաքաղցկեղային ծրագիրը կրող (մ) Ռիբոսոմը: Այսինքն, ապոպտոզի ծրագիրը գաղտնագրված է մարդու ԴՆԹ-ում»:

Դ. Ձվարանի քաղցկեղ: Մասսաչուսեթս նահանգի Հարվարդի բժշկական դպրոցի մասնագետները պարզել են, որ միայն ապիգենին պարունակող մթերքն է ի զորու կանխարգելել քաղցկեղի զարգացումը: Հետազոտվել է տարբեր ֆլավոնոիդների ազդեցությունը 1141 հիվանդ (ձվարանի ուռուցք) եւ 1183 առողջ կանանց վրա («Растительная пища снижает риск возникновения рака яичников». Любовь и здоровье. 2013):

Ե. Բուլղարացի գիտնականները տարածել են հայտարարություն այն մասին, որ մաղադանոսում պարունակվող ապիգենինն ունի հակաուռուցքային հատկություն եւ հատկապես արդյունավետ է կրծքագեղձի, արգանդի ու ձվարանի քաղցկեղի դեմ [Maгдaноз (апигенин). 2015]:

Երիցուկ ու ապիգենին
 

Երիցուկի թեյի ազդեցությունը հետազոտել են Դ. Մակ Քեյն ու Ջ. Բլումբերգը (Phytother Res. 2006): Ուսումնասիրվել են տարբեր մթերքներ. պարզվել է, որ երիցուկ դեղատնայինը պարունակում է 0.8-1.2% ապիգենին, այսինքն, 800-1200մգ/100գ թարմ հումքի մեջ: Հակաուռուցքային ազդեցություն ունեցող ապիգենինը հիմնականում կենտրոնացված է լեզվակավոր, սպիտակ ծաղիկներում:

Երիցուկի թեյն ունի նաեւ հակաբորբոքային, ուղեղի աշխատանքը լավացնող ու այլ օգտակար հատկություններ, որի վերաբերյալ կարող եք կարդալ՝ «Հույսի, հավատի, սիրո ծաղիկը» եւ այլ հոդվածներում:

ԴԵՂԱՏՈՄՍԵՐ
 

Ստամոքսահյութի բարձր թթվայնություն. մանրացրեք, խառնեք հազարատերեւուկի ու երիցուկի, չոր ծաղկազամբյուղները, վուշի սերմ (2:2:1): 2թ.գ. հումքը 20 րոպե թրմեք 200մլ եռջրում, քամեք: Խմեք ուտելուց 30 րոպե առաջ՝ թարմ պատրաստված վիճակում: Կրկնեք օրը 3 անգամ: Հազարատերեւուկն ու վուշի սերմը նույնպես ապիգենին են պարունակում:

Անքնություն. երիցուկի չոր ծաղիկը փոշի դարձրեք, խառնեք մեղրին (1:4): Խառնուրդից վերցրեք 1թ.գ., լուծեք 100մլ գոլ ջրի մեջ, խմեք քնելուց 1 ժամ առաջ:

Հարցեր, պատասխաններ, մեկնաբանություններ