Կարեն Մելիքսեթյան. «Ամեն փրկած կյանք լուսավոր կետ է». Սալուտեմ ամսագիր №4

Մեր զրուցակիցն է բժիշկ-արյունաբան, պրոֆեսոր Ռ. Հ. Յոլյանի անվան արյունաբանական կենտրոնի բուժական ծառայության գծով փոխտնօրեն Կարեն Մելիքսեթյանը։

- Ինչպե՞ս սկսվեց բժշկի ճանապարհը:  

- Այդ ճանապարհի սկիզբը դրվեց այն ժամանակ, երբ քույրս ընդունվեց Երևանի Մ. Հերացու անվան պետական բժշկական համալսարան։ Դպրոցական էի, սովորում էի ութերորդ դասարանում, ուզում էի տնտեսագետ դառնալ, որն այն տարիներին մոդայիկ մասնագիտություններից էր։ Եթե հիմա լիներ, գուցե մտածեի Այ Թի ոլորտի մասին, որովհետև մշտապես թվային տեխնոլոգիաների հետ եմ առնչվում, և դա ինձ շատ է հետաքրքրում։ Բայց քրոջս ընդունվելուց հետո ամեն ինչ փոխվեց իմ կյանքում։ Մեծ հետաքրքրություն ծնվեց բնագիտական առարկաների՝ քիմիայի, կենսաբանության, ֆիզիկայի հանդեպ։ Դպրոցն ավարտելուց հետո փաստաթղթերս հանձնեցի բժշկական համալսարան և ընդունվեցի։ Հետո եկավ նեղ մասնագիտություն ընտրելու ժամանակը։

- Եվ Դուք ընտրեցիք արյունաբանի բարդ ու դժվար մասնագիտությունը։ Այս անգամ ի՞նչը դեր խաղաց ընտրության հարցում:

- Իսկապես, դժվար մասնագիտություն է։ Իրականում այլ նախասիրություններ ունեի։ Երբ սովորում ես բժշկական համալսարանում և նեղ մասնագիտական տարբեր դասընթացներ ես անցնում, մտածում ես ավելի հետաքըրքիր ու, այսպես ասած, ռոմանտիկ մասնագիտություն ընտրելու մասին։ Ուսանողներից շատերը հրապուրված էին հոգեբուժությամբ, և ես էլ մտածում էի հոգեբույժ դառնալ։ Ու կրկին ուղեծիրը որոշողը քույրս եղավ. նա արդեն կլինիկական օրդինատուրայում էր՝ արյունաբանական կենտրոնում, և հաճախ ոգևորված խոսում-պատմում էր իր աշխատանքի մասին։ Կանգնած էի ընտրության առջև՝ արյունաբանությո՞ւն, թե՞ հոգեբուժություն։ Քույրս ծանոթացրեց իր ղեկավարի՝ Ելիզավետա Ամիրխանյանի հետ։ Նա էլ դարձավ արյունաբանության իմ առաջին ուսուցիչը՝ հիանալի մասնագետ, որ մեր լավագույն արյունաբաններից շատերին է կրթել։ Մեր առաջին իսկ հանդիպումից հետո որոշեցի՝ պետք է արյունաբան դառնամ։

Կրկնում եմ՝ ծանր, դժվար մասնագիտություն է։ Մի բան է օրդինատուրայում սովորելը, ղեկավար ունենալը, այլ բան է, երբ սկսում ես աշխատել, բառի բուն իմաստով տառապում ես ռոմանտիզմով ու երազում փրկել մարդկանց։ Դու պիտի անվերջ պայքարես մարդկանց փրկելու համար։ Քաջ գիտակցվելով ընտրածս ուղու բարդությունը՝ գնացի փորձարարական և աճող ներուժով մասնագիտության ճանապարհով։ Հիմնական նպատակս էր՝ փնտրել բուժման նոր մեթոդներ, որոնք առավել արդյունավետ կլինեն, քան ստանդարտ մոտեցումները։

- Առավել դժվարն առջևում էր` ոսկրածուծի/արյունաստեղծ ցողունային բջիջների փոխպատվաստում, ինչո՞ւ:

- Ինչպես նշեցի՝ փնտրում էի բուժման նոր մեթոդներ, մտածում էի՝ գուցե ե՞ս եմ լինելու առաջնագծում կանգնած այն մարդկանցից մեկը, ում կհաջողվի դրանով զբաղվել։ Բարդ էր։ 2002-ին, երբ ընդունվեցի կլինիկական օրդինատուրա, թվում էր՝ երազանք է, որը չի իրականանալու։ Բայց 2017-ին հաջողվեց իրականացնել առաջին փոխպատվաստումը։ Հայաստանում մեր խումբն առաջինն էր։ Համոզվեցինք և համոզեցինք, որ կարող ենք դա իրականացնել։ Այժմ էլ շատ երազանքներ ու նպատակներ ունենք, որոնք կարող ենք կյանքի կոչել

- 2020-ին արյունաբանության ոլորտում թռիչքային հաջողություններ եք գրանցել` առաջին անգամ կատարվել է ոսկրածուծի ալոտրանսպլանտացիա։ Պատմեք, խնդրեմ, այս փոխպատվաստման մասին:

-Ալոգեն փոխպատվաստման սկիզբը դրվեց մանկական ոչ չարորակ արյունաբանության մեջ։ Արյունաբանությունը պայմանական բաժանում ենք երկու մասի՝ ոչ չարորակ և չարորակ։ Ոչ չարորակ արյունաբանությունը սակավարյունություններն են, թրոմբոզները, հեմոֆիլիաները, բնածին հեմոլիտիկ սակավարյունությունները։ Սրանցից էլ սկսեցինք, քանի որ ամբողջ աշխարհում նմանատիպ հիվանդությունները, մանգաղաձև բջջային սակավարյունությունները բուժվում են ոսկրածուծի փոխպատվաստման եղանակով։ Իտալիայում գործընկեր ունենք՝ դոկտոր Լոուրենս Ֆոլկները։ Մեր լավագույն մանկաբույժներից Գևորգ Թամամյանը տարիներ առաջ հանդիպել էր նրան և, օգտագործելով այդ կապը, կարողացանք ստեղծել մեր և արտերկրի բժիշկներից կազմված միջազգային մեծ խումբ՝ ծրագիրը կյանքի կոչելու նպատակով։ Նախապատրաստական գործընթացը տևեց 6 ամիս։ Խընդիրը խրթին էր, քանի որ ոսկրածուծի փոխպատվաստում պետք է կատարվեր այլազգի երեխաներին. մանգաղաձև բջջային սակավարյունությունները բնորոշ են աֆրիկյան պետությունների, մասամբ՝արաբական երկրների բնակիչներին։ Դոկտոր Ֆոլկները, որ արդեն մի շարք երկրներում ներդրել էր այդ փորձը, եկավ Հայաստան՝ ծանոթանալու պայմաններին։ Եկավ և համոզվեց, որ դրանք համապատասխանում են եվրոպական չափանիշներին, որ ունենք մեծ ներուժ, և այստեղ կարելի է իրականացնել այդ գործընթացը։ Սկսեցինք մանգաղաձև բջջային սակավարյունությունների բուժումից, քանի որ այս դեպքում փոխպատվաստումը ցածր ռիսկեր է պարունակում։

- Դուք նաև աուտոփոխպատվաստման ծրագրի ղեկավարն եք։ Նորից դժվար որոշում…

- Մի փոքր ուղղում. ես Հայաստանում ղեկավարում եմ փոխպատվաստման ամբողջական ծրագիրը։ Պարզապես ամեն ինչ սկսվել է աուտոփոխպատվաստումից. սովորաբար բոլոր նորաստեղծ կենտրոններն այդպես են սկսում իրենց գործունեությունը, քանի որ, ինչպես արդեն ասացի, քիչ բարդություններ է պարունակում, քան ալոգեն փոխպատվաստումը։ Ընդհանրապես, փոխպատվաստմամբ զբաղվող բժիշկները պետք է փորձ ձեռք բերեն՝ սկսելով աուտոփոխպատվաստումից։

- Մեր յուրաքանչյուր հարցում «դժվար» բառից խուսափել չի ստացվում։ Դժվարություններ հաղթահարելը բնավորությո՞ւն է…

- Կյանքն ինքնին բարդ է, և հաճախ ես քայլում եզրագծով։ Բժշկը միշտ է քայլում եզրագծով, քանի որ միշտ մահվան ու կյանքի պայքար է մղում։ Արյունաբանի մասնագիտությունն ընտրող բժշկի պարագայում ամեն ինչ շատ ավելի բարդ է. բուժման ո՞ր տեսակն ընտրել։ Որոշումը կարող է ճակատագրական լինել։ Մեր հիվանդների բուժումը մշտապես անհատական մոտեցում է պահանջում, իհարկե՝ հաստատված չափորոշիչների համաձայն։ Բայց ինչը կարող է օգնել մեկին, նույն ախտորոշմամբ մեկ այլ հիվանդի կարող է վնասել։ Դրա համար դժվարությունները մեր գործի անբաժան ուղեկիցն են։

- Ինչպե՞ս եք պաշտպանվում մասնագիտական այրման համախտանիշից, որը պետք է որ կրնկակոխ հետևի Ձեզ:

- Դժվարությամբ եմ պաշտպանվում։ Ավելի ճիշտ՝ ես տառապում եմ այդ համախտանիշով։ Իմ պարագայում միակ միջոցը ճամփորդելն է։ Ցավոք, երկու տարի հասկանալի պատճառներով լիցքաթափվելու հնարավորություն չունեմ։ Մասնագիտության բերումով մենք շատ ենք ճամփորդում, բազմաթիվ կոնֆերանսների, վերապատրաստումների ու սեմինարների ենք մասնակցում։ Նախկինում տարեկան միջինը 5-6 անգամ մեկնում էինք տարբեր երկրներ։ Դա լավագույն մեթոդն է, որը ուռուցքաբանին, արյունաբանին տալիս է այրման համախտանշից խուսափելու հնարավորություն։ Արձակուրդ գրեթե չեմ վերցնում, ուր մնաց թե` անցկացնեմ ընտանիքիս հետ... Ընտանիքիս անդամների կողմից պարբերաբար են մեղադրանքներ հնչում, որ քիչ ժամանակ եմ հատկացնում իրենց։

- Ո՞րն է այն լույսը, որը շարունակ Ձեր ճանապարհի կիզակետում է:

- Լույսը հիվանդի կյանքն է, որ դու կարողացել ես փըրկել։ Ամեն փրկված կյանք լուսավոր կետ է։ Աշխատելիս չես էլ գիտակցում, թե ինչ ես արել այդ պահին, իսկ հետո, երբ սկսում ես վերլուծել, ամեն ինչ հասկանում ես։ Կան հիվանդություններ, որոնք նոր մոտեցումների կիրառմամբ բուժվում են։ Եվ ամեն անգամ պետք է խնդիր դնես քո առջև և փորձես լուծել։ Ինձ համար լուսավոր կետ է ամեն նոր հաջողություն։ Եվ֊ իհարկե` իմ ընտանիքը։

- Ձեր կյանքի ի՞նչ փորձությունից ստացած դասը մաղթանքի տեսքով կփոխանցեք մեր ընթերցողին:

- Ես կուզեի փոխանցել ամենակարևորը. կյանքում եղեք ազնիվ ձեր բոլոր գործառույթներում և գործողություններում։ Միայն ազնվությունն է լավացնում մեր շրջապատը, այն աշխարհը, որտեղ մենք ապրում ենք։ Խաբելը, անազնըվությունը երբեք լավ հետևանք չեն ունենում։ Պացիենտի ու նրա հարազատի հետ պետք է լինել ազնիվ և չտալ այն խոստումները, որոնք չես կարողանալու իրականացնել։

«ՍԱԼՈՒՏԵՄ» առողջ ապրելակերպի ամսագիր
Պետական գրանցման համար․ 211․200․00969
[email protected]
+(374) 91 64 10 15
+(374) 98 79 15 15

Հարցեր, պատասխաններ, մեկնաբանություններ