Պղպեղ բուլղարական, պղպեղ քաղցր Capsicum annuum var annuum L., перец оващной, перец сладкий

Պղպեղ բուլղարականը մորմազգիների ընտանիքին պատկանող միամյա բույս է և համարվում է գյուղատնտեսության կարևոր մշակաբույսերից մեկը: Իր հայրենիքում` Ամերիկայում, մոլախոտի պես հանդիպում է ամենուրեք: Այն աճում է թփերի տեսքով և հատուկ խնամք չի պահանջում: Իսկ թե որտեղից է ծագում «Պղպեղ բուլղարական» անվանումը, մինչ այսօր պարզված չէ:

Թարմ և պահածոյացված պղպեղը լայնորեն օգտագործվում է կերակուրների, աղցանների մեջ, որի խոշոր, հաստ, կարճ, քառանիստ պտուղները հասունացման շրջանում ձեռք են բերում վառ կարմիր կամ դեղին գույն: Այն իր բաղադրությամբ համարվում է բարձրարժեք բանջարեղեն: Թեև մեծ քանակությամբ շաքարներ չի պարունակում, այն նաև քաղցր պղպեղ է կոչվում և ունի ցածր կալորայնություն` բջջանքի մեծ քանակության պարունակության շնորհիվ: 

Անկախ տեսակից, գույնից և ձևից, այս բանջարեղենը համարվում է չափազանց օգտակար, քանի որ պարունակում է մեծ քանակությամբ C վիտամին: Ի դեպ, կարմիր պղպեղի մեջ C վիտամինը ավելի շատ է (500 մգ/%), քան կանաչ, դեղին տեսակներում և որոշ ցիտրուսներում (կիտրոն, նարինջ): Օրվա ընթացքում ուտելով 40 գրամ քաղցր պղպեղ, կարելի է բավարարել այդ վիտամինի օրվա պահանջը: 

Քաղցր տեսակի պտուղները պարունակում են նաև 14 մգ/% կարոտին (պրովիտամին A), P, B1, B2 վիտամին, կապսաիցին ալկալոիդ (0,03%), շաքարներ (8,4%), բջջանք, սպիտակուցներ (1,5%), եթերային յուղ (1,5%), ճարպային յուղ (սերմերում`10%), նաև այլ օգտակար միկրոտարրեր` կալցիում, մագնեզիում, ֆոսֆոր, կալիում, ցինկ: Կարմիր պղպեղի մեջ գերակշռում է լիկոպինը, որը նպաստում է քաղցկեղածին որոշ հիվանդությունների (ենթաստամոքսային գեղձի, հաստ աղիքի, արգանդի վզիկի) առաջացման հավանականության նվազմանը: Կարմիր պղպեղը շատ հաճախ խորհուրդ է տրվում ներառել երեխաների և ծխողների սննդակարգի մեջ, քանի որ վերջիններիս օրգանիզմի դիմադրողականության անկումը մասամբ պայմանավորված է լիկոպինի անբավարարությամբ: Ի դեպ, լիկոպինը դրականորեն է ազդում նաև մաշկի կառուցվածքի վրա և խթանում է մազերի աճը: Ուտելով օրական մեկ պղպեղ, կարելի է խթանել մազերի և եղունգների աճը և բարելավել տեսողությունը:

Ի տարբերություն կարմիր պղպեղի, կանաչի մեջ գերակշռում են ֆիտոստերինները, որոնք կանոնավորում են ճարպային փոխանակությունը և արյան մեջ նվազեցնում խոլեստերինի քանակը:

Դեղին պղպեղը բարելավում է սրտամկանի աշխատանքը, քանի որ պարունակում է մեծ քանակի K վիտամին, որը 1,5 անգամ ավելի է, քան կանաչ և կարմիր պղպեղում: Ֆոսֆորի պարունակության շնորհիվ դեղին տեսակը խորհուրդ է տրվում օստեոպարոզների, ոսկրային, ինչպես նաև նյարդային համակարգի մի շարք հիվանդությունների ժամանակ:

Հիշեցում. չափազանց կարևոր է սննդակարգում թարմ, քաղցր պղպեղի նշված 3 տեսակների համակցումը. ջերմամշակման դեպքում կորչում է դրանց օգտակար նյութերի 70%-ը: 

Թարմ քաղցր պղպեղը խորհուրդ է տրվում ուտել ամեն օր` առանձին կամ աղցանների մեջ: Այն օգտակար է տարեցների և մտավոր աշխատանքով զբաղվողների համար, քանի որ լավացնում է հիշողությունը, վերացնում մկանային և նյարդային համակարգի լարվածությունն ու անքնությունը: Անկախ գույնից, թարմ պղպեղում պարունակվող P վիտամինն ամրացնում է անոթները, կանխում թրոմբոզների և աթերոսկլերոզի առաջացումը: Օգտակար է խմել օրական 40-50 գ պղպեղի հյութ: 

Քաղցրահամ պղպեղը օգտագործվում է նաև կոսմետոլոգիայում: Մաշկի գեղեցկությունն ու թարմությունը պահպանելու նպատակով բուլղարական պղպեղի և գազարի (1:1 հարաբերությամբ) հյութից պատրաստված դիմակը մաշկին տալիս է հաճելի երանգ և սնուցում անհրաժեշտ վիտամիններով: Կարելի է նաև պատրաստել տոնուսավորող դիմակ: Ճարպոտ մաշկի համար` 2 պղպեղը շատ մանր կտրատել, ավելացնել 2 պտղունց աղ և թողնել 10 րոպե: Երկու ճաշի գդալ վաղենակի ծաղիկները 15 րոպե թրմել 1 բաժակ եռացող ջրում: Ստացված թուրմից ծաղիկները հեռացնել և կտրատած պղպեղի հետ լավ տրորել: Ստացված զանգվածը քսել դեմքին և թողնել 15 րոպե: Դիմակը մաքրել տաք ջրով, ապա քսել խոնավացնող քսուք: 

Հիշեք, որ քաղցր պղպեղը

• հակացուցված է սրտի իշեմիկ հիվանդության, հիպերտոնիայի, լյարդի և երիկամների ծանր ախտահարումների դեպքում (քաղցր պղպեղի մեջ պարունակվող եթերայուղերը կարող են սրացնել այս հիվանդությունները), թարմ վիճակում` ստամոքսի բարձր թթվայնություն ունեցողների մոտ կարող է նպաստել խոցի, գաստրիտի առաջացմանը: Նման դեպքում խորհուրդ է տրվում այն նախապես ենթարկել ջերմային մշակման, 
• ջեռոցում եփված պղպեղից անջատվում են օրգանական թթուներ, որոնք կարող են կարիեսի առաջացման պատճառ դառնալ, ուստի ուտելուց հետո պետք է բերանի խոռոչը ողողել:

Հարցեր, պատասխաններ, մեկնաբանություններ