Լոշտակ սպիտակ. Հայկական տարանունները` օձի խաղող, մարդախոտ, ճչան քոլ

Դդմազգիների ընտանիքին պատկանող խոտային լիան է` փաթաթվող բույս, հաստ, մսալի, խիստ դառնահամ արմատներով, որոնց քաշը կարող է հասնել մինչև 5-6 կգ-ի: Դրանք իրենց ձևով մարդու մարմին են հիշեցնում, որի պատճառով էլ ժողովրդի մեջ տարածում է գտել «հայկական ժենշեն» անվանումը: Բույսը որպես մոլախոտ հանդիպում է ամենուրեք` բանջարանոցներում, թփուտներում, քարքարոտ վայրերում, տնամերձ տարածքներում:

Դեռևս հնագույն ժամանակներից բուժիչ նպատակներով օգտագործում են լոշտակի արմատները` որպես ցավազրկող, արյունահոսությունը դադարեցնող, լուծողական և միզամուղ միջոց: Դրանք մթերում են գարնանը` մայիս ամսին, և աշնանը` բույսի պտղակալումից հետո:

Լոշտակի արմատները պարունակում են բրիոնիդին և բրիոնին-սապոնինային գլիկոզիդներ, կուկուրբիտացիններ` B, D, E, L, խեժ, դաբաղանյութեր, եթերայուղ, օրգանական թթուներ, օսլա:

Ժողովրդի մեջ լայն տարածում է գտել բուժման նպատակով արմատի հյութը ստանալը կամ ՙլոշտակի արցունքը խլելը՚: Այդ նպատակով դանակի օգնությամբ արմատի գլխամասի վրա  թեյի գդալի մեծության փոսիկ է բացվում, որտեղ մեկ օր հետո հավաքվում է «լոշտակի արցունքը»: 

Ավիցեննան խորհուրդ է տվել լոշտակի արմատի և նվիկի հյութերի խառնուրդը  ականջի բորբոքային երևույթների դեպքում օգտագործել կաթիլների, իսկ բրոնխային ասթմայի ժամանակ` խմելու ձևով:

Ամիրդովլաթ Ամասիացին լոշտակի արմատները ֆաշարասինե անվան տակ օգտագործել է կրծքային, երիկամային հիվանդությունների, էպիլեպսիայի, ոսկրերի փխրունության և հազի բուժման նպատակով: Բժշկապետն իր աշխատության մեջ միաժամանակ նշել է, որ ձեթի հետ խառնած արմատների հյութը խմելը «պիղծ ոսկրն հանե, օգտե օձահարեն»:

Արմատների հյութը ժողովրդական բժշկության մեջ օգտագործվում է գորտնուկների բուժման նպատակով. արմատները մանրացնում են, ծեծում և քամում թանզիֆով, ստացված հյութով օրը 1 անգամ մշակում գորտնուկը: 

Արմատների եփուկը փոքր չափերով օգտագործում են որպես լուծողական,  միզամուղ և արյունահոսությունը դադարեցնող միջոց:

Կոկորդի և ատամի ցավի ժամանակ խմում են մեկ թեյի գդալ եփուկ, կոկորդը ողողում:

Եփուկի պատրաստումը. 20գ չորացրած, կտրատած արմատները  40 րոպե թրմել 1 բաժակ ջրում, քամել և ուտելուց հետո խմել օրը 3 անգամ, 1 թեյի գդալ: Եփուկը պահել սառնարանում` 2 օր:

Ռադիկուլիտի, ռևմատիզմի, նևրալգիաների ժամանակ խորհուրդ է տրվում օգտագործել լոշտակի արմատներից պատրաստված քսուքը կամ ոգեթուրմը:

Քսուքի պատրաստումը. մեկ թեյի գդալ արմատների փոշին խառնել 100գ արևածաղկի ձեթի կամ վազելինի հետ, պահել 7 օր` մութ  և տաք տեղում: Օգտագործելուց առաջ թափահարել: Կարելի է նաև 20գ արմատափոշուն ավելացնել 40 մլ ջուր, այնուհետև լավ խառնելով ավելացնել 40գ վազելին և 20գ լանոլին: Ստացվում է դեղնականաչավուն զանգված: Այս քսուքը կարելի է օգտագործել միայն բժշկի հետ խորհրդակցելուց հետո:

Ժամանակակից բժշկության մեջ լոշտակի արմատների փոշուց պատրաստված քսուքը և ոգեթուրմը խորհուրդ են տրվում մկանացավերի, մկանաբորբերի, նյարդաբորբերի և մաշկային հիվանդությունների ժամանակ: 

Արմատի ոգեթուրմի պատրաստումը: Մեկ մաս արմատափոշին խառնել 30 մաս 700-ի սպիրտի հետ, 7 օր պահել սենյակային պայմաններում, այնուհետև քամել: Նախատեսված է արտաքին օգտագործման համար:

Անհրաժեշտ է հիշել, որ լոշտակի արմատներում պարունակվող  բրիոնին գլիկոզիդը և բրիոնիդին գլիկոզիդները բավական թունավոր են: Ներքին օգտագործման նպատակով դեղաբույսն օգտագործելուց առաջ անհրաժեշտ է բժշկի հետ խորհրդակցել: Գերդոզավորման դեպքում կարող են առաջանալ որովայնային սուր ցավեր, փսխում, արյունախառն լուծ, նույնիսկ` գիտակցության կորուստ: Պտուղները, որոնք նման են սև հաղարջենու պտուղներին, չափազանց թունավոր են, իսկ արմատները պետք է պահել երեխաներին անհասանելի տեղում: 

Հարցեր, պատասխաններ, մեկնաբանություններ