Կրծքագեղձի և ձվարանների քաղցկեղով հիվանդների կցանքի որակի պահպանումը քրոնոմոդուլ6ացիոն քիմիաթերապիայի մեթոդով

Ներածություն

Կրծքագեղձի ե ձվարանների քաղցկեղր ախտա-հարում է հիմնականում երիտասարդ, վերարտադրողական հասակի կանանց, որոնց լիարժեք բուժումն ու ռեաբիլիտացիան ոչ միայն ուռուցքաբանության, այլև սոցիալական խնդիր է: ՀՀ-ում կրծքագեղձի ե ձվարանների քաղցկեղը ախտորոշվում են հիմնականում 1ա, III և IV փուլերում, երբ հիվանդներր կարիք ունեն նեոադյուվանտ, ադյուվանտ ե պալիատիվ քիմիաթերապիայի բազմակի կուրսերի: Առողջապահության բնագավառում բազմաթիվ հիմնարար հետազոտություններ նվիրված են քաղցկեղի բուժման նորագույն, առավել արդյունավետ ճանապարհների որոնմանր ե նորագույն քիմիապրեպարատների սինթեզին, որոնց նպատակր առավել րնտրողաբար ե նվազ տոքսիկ ազդեցությամբ դեղամիջոցի ստեղծումն է, ինչր թույլ կտա քիմիաթերապիայի րնթացքում և նրանից հետո հնարավորինս պահպանել հիվանդի կյանքի որակր: Վերջին տարիներին նշանակալիորեն բարձրացել է հետաքրքրությունր հիվանդների կյանքի որակի հար-ցերի նկատմամբ [5]: Համաձայն ՀԱԿ-ի բնորոշման` «առողջությունր դա լրիվ ֆիզիկական, սոցիալական ե հոգեբանական բարեհարմարությունն է, այլ ոչ միայն հիվանդության բացակայությունր»: ASCO-ի ե ԱՄՆ-ի Հակաքաղցկեղային Ինստիտուտի համատեղ որոշման համաձայն կյանքի որակր համարվում է երկրորդ ամենակարեոր չափանիշը հակաուռուցքային բուժման գործում ապրելիության ցուցանիշից հետո [3]: Հիվանդի րնդհանուր վիճակը ըստ Կարնոֆսկու սանդղակի, հանդիսանում է կարեոր կանխատեսող գործոն քիմիաթերապիայի տանելիության հարցում [2,5]: Քիմիաթերապիայի տոքսիկության նվազեցման մեթոդների շարքում, ինչպիսիք են «ցիտոստատիկ + անտիդոտ» մեթոդը, կարեորվում է նոր եղանակների որոնումր: Քիմիաթերապիայի տանելիության բարե-լավման ե հիվանդի կյանքի որակի պահպանման համար կիրառվում է քրոնոմոդուլյացիոն քիմիաթերապիան, որի հիմքում րնկած է դեղանյութր օրգանիզմ ներարկել վերջինիս ցիրկադային ռիթմիկ փոփոխություններին համապատասխան: Նյարդային համակարգի ախտահարումր ե սրտխառնոցր թեե կյանքի համար սպառնալից չեն, սակայն խիստ վատացնում են կյանքի որակր: Ըստ հեղինակների սրտխառնոցր 10-80% դեպքերում պատճառ դառնում բուժումից հրա-ժարվելուն [4,6,1]: Նեյրոտոքսիկությունր նկատվում է հիմնականում վինկաալկալոիդների ե պլատինային ածանցյալների կիրառման ժամանակ: Ծայրամասային նեյրոտոքսիկությունր դրսեորվում է պոլինեյրոպաթիաներով (30%), վեգետատիվ նյարդային հա-մակարգի ախտահարման ախտանիշներով` Ռեյնոյի համախտանիշով, սենսոր և մոտոր նեյրոպաթիաներով, լսողական նյարդի ախտահարումով (11%) [3]:

Կենտրոնական նեյրոտոքսիկությունր դրսեորվում է քնկոտությամբ, ուշագնացությամբ, դեպրեսիվ վիճակով, գլխացավերով, հիշողության վատացմամբ, ասթենիկ համախտանիշով [3]:

Հետազոտման նպատակը

Քրոնոմոդուլյացիոն եղանակով քիմիաթերապիայի կիրառումր թույլ կտա նվազեցնել օրգանիզմի առողջ բջիջների վնասման աստիճանր ե տոքսիկ երեույթների արտահայտվածությունր` բուժման տանելիության և կյանքի որակի բարելավման նպատակով:

Հետազոտման նյութը և մեթոդները

ՀՀ ԱՆ Վ.Ա.Ֆանարջյանի անվ. Ուռուցքաբանության Ազգային Կենտրոնի քիմիաթերապիայի բաժանմունքում քրոնոմոդուլյացիոն եղանակով բուժում են ստացել կրծքագեղձի քաղցկեղով 543 և ձվարանների քաղցկեղով 127 հիվանդներ: Ստացված տվյալ- ներր համեմատվել են նույն ժամանակահատվածում քիմիաթերապիայի բաժանմունքում ստանդարտ եղանակով բուժված 655 կանանց բուժման տվյալների հետ: Հիվանդներր բուժվել են քիմիաթերապիայի ստանդարտ սխեմաներով` CAF, CAF+V, CAM , CAP,CP, CMF: Քիմիապրեպարատները ներարկվել են րստ հետեյալ քրոնոմետրիկ սկզբունքի`

• Անտրացիկլինային անտիբիոտիկներ` 06.00-09.00 Անտիմետաբոլիտներ` 5-ֆտորուրացիլ 00.00-04.00
• մետոտրեքսատ 16.00-20.00 Ալկիլաց նող դեղամիջոց ներ`07.00-09.00
• Վինկաալկալոիդներ` 05.00-08.00
• Պլատինային ածանցյալներ` ցիսպլատին 12.00-20.00
• կարբոպլատին 08.00-11.00 տաքսոլ` 08.00-11.00
• գեմցիտաբին`08.00-11.00

Քիմիաթերապիայի յուրաքանչյուր կուրսից առաջ ե հետո որոշվել է հիվանդի րնդհանուր գործունակության աստիճանր րստ Կարնոֆսկու և ECOG-ի սանդղակների: Ստացված տվյալներր համեմատվել են ստանդարտ եղանակով բուժում ստացած հիվանդների տվյալների հետ:

Արդյունքները

Սրտխառնոցն ամենահաճախ հանդիպող կողմնակի երեույթն էր բոլոր կողմնակի երեույթների կազմում ե հետազոտվող ե հսկիչ խմբերում: Այն հետազոտվող խմբում հանդիպել է 28,2% մոտ, հսկիչ խմբում` 56%-ի մոտ (յուրաքանչյուր երկրորդ հիվանդի): Հետազոտվող խմբում 10 սրտխառնոց հանդիպել է 32,2% (61 հիվանդ) դեպքերում, իսկ 110 և 1110` 72 հիվանդների մոտ (38%), որոնցից 32-ը` երկրորդ աստիճանի, 40-ը` երրորդ (համապատասխանաբար` 17% և 21%), IVO սրտխառնոց դիտվել է 47 հիվանդի մոտ (25%), 9 հիվանդ նշել է փսխում (4,7%): Հսկիչ խմբում նկատվել է հետևյալ պատկերը` 366 հիվանդից 40-ի մոտ (11%) սրտխառնոցը եղել է 10, 68-ի մոտ (18,6%)` 110, 104-ի հիվանդի մոտ (28,4%), 1110, չորրորդ աստիճանի սրտխառնոց և փսխում դիտարկվել է 154 հիվանդի մոտ (42%): Այսպիսով հետազոտվող խմբում առաջին աստիճանի սրտխառնոց գրանցվել է ավելի հաճախ, քան հսկիչ խմբում, իսկ սրտխառնոցի արտահայտվածության մեծացմանը զուգընթաց ավելանում է հիվանդների թիվը հսկիչ խմբում: Հետազոտվող խմբում (50% հիվանդներ) սրտխառնոցը կրել է կարճատև բնույթ, ինքնուրույն վերացել է 8-10 ժամ անց առանց անտիէմետիկների կրկնակի կիրառման և հանդիպել է ոչ ամեն կուրսից հետո: Հսկիչ խմբում սրտխառնոցի վերացման համար նշանակվել են անտիէմետիկներ` առնվազն 2 անգամ օրվա մեջ, և սրտխառնոցը կրել է երկարատև բնույթ: Կատարվել են դետոքսիկացիոն միջոցառումներ` ներերակային հեղուկների ներարկում, կորտիկոստերոիդներ և վիտամիններ: Հետազոտվող խմբում փսխում դիտվել է հիվանդներից միայն 9-ի մոտ (4,7%), և ըստ արտահայտվածության եղել է առաջին-երկրորդ աստիճանի` օրվա մեջ փսխման 2-5 էպիզոդ: Հսկիչ խմբում այն գրանցվել է 32 հիվանդների մոտ (8,7%) և ըստ արտահայտվածության եղել է երկրորդ-երրորդ աստիճանի (5-8 անգամ օրվա ընթացքում): Այսպիսով, կարելի է եզրակացնել, որ հետազոտվող խմբում սրտխառնոց և փսխում հանդիպում է մոտ 2 անգամ հազվադեպ, քան հսկիչ խմբում, արտահայտված է ավելի մեղմ, կարգավորվում է ավելի արագ և առանց հակաէմետիկների կրկնակի նշանակման: Հիվանդների ընդհանուր վիճակը քիմիա - թերապիայից հետո գնահատվել է ըստ Կարնոֆսկու սանդղակի: Հետազոտվող խմբում հիվանդների մոտավորապես 50%-ը մինչ քիմիաթերապիան և հետոո ունեցել է նույն ֆունկցիոնալ վիճակը: Սրանք առաջին և երկրորդ աստիճանի սրտխառնոց ունեցող հիվանդներն են: Մինչդեռ հսկիչ խմբում հիվանդների 70%-ից ավելին ունեցել է գործունակության վիճակի վատացում:

Նեյրոտոքսիկ երևույթներդ հետազոտվող խմբում դիտվել են 112 հիվանդների մոտ (16,7%): Հիմնականում գրանցվել է գլխացավ` 16 հիվանդի մոտ (14,3%), 74 հիվանդ (66%) նշել է միայն ընդհանուր թուլություն, 10 հիվանդի մոտ (8,9%) ի հայտ են եկել պարեսթեզիաներ, 8 հիվանդներ (7,1%) նշել են մկանային ցավեր և 4 հիվանդների մոտ (3,6%) արձանագրվել է փորկապություն: Հսկիչ խմբում 655 հիվանդներից 202-ի մոտ (31%) դիտվել են տարբեր աստիճանի արտահայտվածության նեյրոտոք-սիկ երևույթներ: Այս խմբումգերակշռել է գլխացավդ` 37 (18,3%), մկանային ցավեր դիտվել են 48-ի մոտ (24%), րնդհանուր թուլություն` 55 հիվանդի մոտ (27%), փորկապություն գրանցվել է 18-ի մոտ (9%), իսկ պարեսթեզիաներ նշել են 44 հիվանդներ (21,7%): Տոքսիկության այս ձևի դրսևորման ժամանակ նկատվել է Կարնոֆսկու և ECOG-ի սանդղակներով րնդհանուր վիճակի փոփոխություն` կապված րնդհանուր թուլության, գլխացավերի, մկանային ցավերի, փորկապության ի հայտ գալու և ուժգնացման հետ: Այսպես, հետազոտվող խմբում 112 հիվանդներից 80-ի (71%) մոտ րնդհանուր վիճակը րստ Կարնոֆսկու սանդղակի բուժումից հետո վատացել է 1 բալով, հսկիչ խմբում 202 հիվանդներից 177-ի (87%) մոտ ընդհանուր վիճակը վատացել է 1-2 բալով:

Եզրակացություն

Այսպիսով կարելի է եզրակացնել, որ քրոնոմոդուլյացիոն եղանակով քիմիաթերապիայի ժամանակ բուժման տանելիությունը առավել լավ է, տոքսիկ երհույթները առավել հազվադեպ հ նվազ արտահայտված են, հ հիվանդների 50% մոտ պահպանվում է ընդհանուր ելակետային վիճակը հ կյանքի որակը:

Գրականութցան ցանկ

1. Вуд Мари Э., Банн Пол А. Секреты гематологии и онкологии. М.: изд-во“Бином”, 1997. 560 с.
2. Гершанович М.Л., Филов В.А., Акимов М.А., Акимов А.А. Введение в фармакотерапию злокачественных опухолей. Санкт-Петербург: изд-во“Сотис”, 1999.140с.
3. Давыдов М.И., Вышковский Г.Л. Энциклопедия клинической онкологии. М. 2004.1536 с.
4. Звартау Э.Э., Гнездилов А.В. Научно-информ. мед.журнал. 2001,1(5). 48-50.
5. Переводчикова Н.И. Руководство по химиотерапии опухолевых заболеваний. М. 2011.512 с.
6. Поддубная И.В. Онкология. Справочник прак. врача.М. 2009. 768 с

Հարցեր, պատասխաններ, մեկնաբանություններ