Բերանային հեղուկի որոշ ֆիզիկա-քիմիական հատկությունները գինգիվիտով տառապող ծխող անձանց մոտ

Ներածություն

Հայտնի է, որ ծխող անձանց մոտ պարօդոնտի հիվանդությունների րնթացքր բնորոշվում է առավել ծանր կլինիկական դրսեորումներով, բուժման նվազ արդյունավետությամբ ե հետբուժական ռեմիսիայի կարճատե բնույթով: Ծխախոտի օգտագործումր, այլոց շարքում, կարող է որոշակի ազդեցություն թողնել նաե բերանային հեղուկի /կամ թքի/ տարբեր ֆիզիկա-քիմիական հատկությունների վրա, որոնք իրենց հերթին որոշակի իմաստով կարող են նաե պայմանավորել ծխողների մոտ պարօդոնտի հիվանդությունների նշված րնթացքն ու առանձնահատկությունները:

Թքի կամ բերանային հեղուկի վրա ծխախոտի օգտագործման հավանական ազդեցության համատեքստում կատարված հետազոտություններր գերազանցապես նվիրված են այդ հեղուկում տարբեր ֆերմենտային համակարգերի քանակային կազմի ու ակտիվության փոփոխությունների ուսումնասիրությանր: Մասնավորապես, որոշ հեղինակներ պնդում են, որ ծխախոտի օգտա-գործումր նպաստում է թքում սպիտակուցային կարբոնիլների ավելացմանր (Nagler R, et al. 2001), սակայն հանգեցնում է ամիլազի, լակտատ դեհիդրոգենազի ե թթու ֆոսֆատազի ակտիվության նվազմանր՝ համապատասխանաբար 83, 57 և 77 տոկոսով: Սակայն, այն չի ազդում ասպարտատ ամինոտրանսֆերազի ե հիմնային ֆոսֆատազի ակտիվության վրա: Հեղինակներր գտնում են նաե, որ ծխախոտի օգտագործումր նվազեցնում է թքի պերօքսիդազային ակտիվությունր: Այսինքն, ծխախոտր կարող է տարբեր ազդեցություն ունենալ թքի ֆերմենտային համակարգի վրա: Ուսումնասիրվել է ծխախոտի ազդեցությունր թքի հակաօքսիդանտային ունակության, միզանյութի, ամիլազի ե լակտատ դեհիդրոգենազի վրա (Greabu M., et al. 2007), որի արդյունքում պարզվել է, որ ծխախոտր հավաստիորեն զգալիորեն նվազեցնում է միզանյութի, ամիլազի ե ԼԴՀ-ի ակտիվությունր, որն իր հերթին կարող է հանդիսանալ դեգեներատիվ հիվանդությունների զարգացման պատճառներից մեկը: Իր հերթին, N. Kurtul-ը և հեղ. (2004) ուսումնասիրել են արյան, մեզի ե թքի մեջ սիալաթթվի, գամմա-գլուտամիլտրանսֆերազի, ասպարտատ ամինոտրանսֆերազի ե ալանին ամի- նոտրանսֆերազի ֆերմենտատիվ ակտիվությունր ծխախոտի ե ալկոհոլի ազդեցության պայմաններում: Ի տարբերություն չծխող անձանց, ծխողների թքի մեջ հայտնաբերվել են սիալաթթվի ե այլ ֆերմենտների բարձր ակտիվություն: Հայտնի է, որ պարօդոնտի հիվանդությունների ժամանակ թքում ավելանում է էլաստագի պարունակությունր, սակայն N. Pauletto-ի ե հեղ. (2000) կողմից իրականացված հետագոտությամր պարգվել է, որ պարօդոնտի հիվանդություններով տառապող ծխողների մոտ դիտվում է հակառակ երեույթր. էլաստագայի նվագ քանակություն թքում: Ավելին, ոմանք գտնում են, որ նույնիսկ մեկ սիգարետի օգտագործումր հանգեցնում է թքի որոշ ֆերմենտների ակտիվության գգալի նվագմանր (լակտատ դեհիդրոգենագա, ասպարտատ ամինոտրանսֆերագա ե ամիլագա (Zappacosta B., et al. 2002), թքում գլուտաթիոնի ավելացմանր, ե միգանյութի ու րնդհանուր հակաօքսիդանտային ակտիվության նվագմանր (Zappacosta B., et al. 1999):

Հետազոտության նյութն ու եղանակները

Մեր կողմից իրականացվել են ուսում-նասիրություններ, որոնց նպատակն է բնականոն պարօդոնտի պայմաններում ե գինգիվիտի ժամանակ ծխող ե չծխող անձանց բերանային հեղուկի որոշ ֆիգիկա-քիմիական առանձնահատկությունների համեմատական հետազոտությունր: Դիտարկման տակ գտնվել են արական սեռի 20-30 տարեկան 80 անձինք, որոնց բաշխումն րստ պարօդոնտի վիճակի ե ծխելու հանգամանքի ներկայացված են աղյուսակ 1-ում:

Աղյուսակ 1

Բերանային հեղուկր հավաքվել է հետազոտվողների անոթի վիճակում, առավոտյան 900-930 սահմաններում, որի րնթացքում նրանց առաջարկվել է 2 րոպեի րնթացքում կուտակել բերանային հեղուկր ե թքել փորձանոթի մեջ (սա կրկնվել է 3 անգամ): Չխթանված թքարտադրության արագությունր արտահայտվել է մլ/ր-ով ե որոշվել է հետեյալ բանաձեով՝

ՀԹ

ԹԱ =---------------------------, որտեղ

6

ՀԹ - փորձանոթում հավաքված թքի ծավալն է,6 - այն ժամանակր, որի րնթացքում հավաքվել է բերանային հեղուկը:

Բերանային հեղուկի բՄի որոշման համար կիրառվել են ստանդարտ ինդիկատորային ժապավեններ (pH-Fix 0-14): Բերանային հեղուկի մածուցիկությունր որոշվել է րստ Л.Н. Дедова-ի և Е.А. Бондарик-ի (2005), որի համար ենթալեզվային շրջանում 2 րոպեի րնթացքում կուտակված թուքը 

Աղյուսակ 2

ստոմատոլոգիական ունելիի օգնությամբ ձգվում է դեպի վեր (բերանի խոռոչից դուրս): Ընդ որում, երբ թքի ձգվող թելն րնդհատվում է գլխի մազածածկ հատվածի մոտ, ապա թեստր համարվում է խիստ դրական ե գնահատվում 4 միավորով, իսկ եթե այն րնդհատվում է միջհոնքային մակարդակի վրա՝ դրական կամ 3 միավոր, եթե քթի ծայրի շրջանում, ապա այն գնահատվում է որպես բացասական կամ 2 միավոր, ե վերջապես, եթե ձգվող թելերն րնդհատվում են վերին շրթունքի կամ վերին կենտրոնական ատամների մակարդակի վրա, ապա դա որակվում է որպես խիստ բացասական թեստ կամ 1 միավոր: Բերանային հեղուկի որոշ ֆերմենտների որոշման համար (թթու ե հիմնային ֆոսֆատազներ, ամիլազ) կիրառվել են Delta ֆիրմայի համապատասխան կիտլրակազմերը: Վիճակագրական հետազոտություններր կատարվել են Ստյուդենտի եղանակով:

Հետազոտության արդյունքներն ու քննարկումը

Իրականացված ուսումնասիրությունների տվյալները ներկայացված են թիվ 2 աղյուսակում:

Ստացված տվյալներր նախ դիտարկենք պարօդոնտի հյուսվածքներում ախտաբանության առկանության ե դրա բացակայության հարաբերության մեջ: Այսպես, գինգիվիտով անձանց խմբում դիտվում են ավելի մեծ բացարձակ ցուցանիշներ բերանային հեղուկի pH-ի, մածուցիկության, ամիլազի ե հիմնային ֆոսֆատազի պարագայում, իսկ լնդերի բնականոն վիճակում՝ թթու ֆոսֆատազի ե թքարտադրության արագության հարցերում: Ընդ որում, գրեթե բոլոր դեպքերում նշված տարբերություններն աչքի են րնկնում վիճակագրական հավաստիությամբ (t-ն գտնվում է 2,1-16,52 տիրույթում, բացառությամբ բերանային հեղուկի մածուցիկության ցուցանիշի՝ t=1,26):

Ծխող ե չծխող անձանց խմբերում (անկախ գինգիվիտի առկայության փաստից) միե նույն ցուցանիշների հարաբերակցության ուսումնասիրումն իր հերթին ցույց է տալիս, որ, ծխախոտի օգտագործման հանգամանքր որպես պարօդոնտի հիվանդությանր (տվյալ դեպքում՝ գինգիվիտի) նպաստող գործոնի դիտարկման պայմաններում, րնդհանուր առմամբ նկատվում է վերջին դատողության ճշմարտացիությունր՝ այն առումով, որ ծխախոտը նպաստում է բոլոր այն ցուցանիշների աճին, որոնց բացարձակ արժեքներր գինգիվիտների դեպքում եղել են վիճակագրորեն ավելի բարձր, քան պարօդոնտի բնականոն պայմաններում: Այսպես, ծխողների մոտ բերանային հեղուկում զգալիորեն գերազանցել են հիմնային ֆոսֆատազի ե ամիլազի քանակներր, ինչպես նաե այդ հեղուկի ուսումնասիրվող ֆիզիկական հատկությունների ցուցանիշներր, իսկ չծխողների խմբում դիտվել է թթու ֆոսֆատազի քանակի գերակշռում ծխողների նկատմամբ (դիագրամ 1 և 2):

Դիագրամ 1

Բերանային հեղուկի որոշ ֆիզիկա-քիմիական հատկությունները ծխող ու չծխող անձանց մոտ:

Դիագրամ 2

բերանային հեղուկի ամիլազի քանակը ծխող ու չծխող անձանց մոտ

Դիագրամ 3. Հիմնային ֆոսֆատազի բաղադրության փոփոխման դինամիկան նշված տիրույթում

Դիագրամ 4. Թթու ֆոսֆատազի բաղադրության փոփոխման դինամիկան նշված տիրույթում

1 - բնականոն պարօդոնտով չծխողներ, 2 - բնականոն պարօդոնտով ծխողներ, 3 - գինգիվիտով չծխող անձինք, 4 - գինգիվիտով ծխողներ 

Կախված պարօդոնտում հիվանդության ն ծխելու գործոնի առկայության կամ դրանց բացակայության հանգամանքից, կատարված հետազոտությունների արդյունքներն ավելի ակնառու են ստացված տվյալների աճող կամ նվազող հիերարխիկ պատկերի տեսքով ներկայացման պարագայում: Այս առումով առավել ցուցադրական են ֆոսֆատազների (դիագրամ 3 ն 4) ու ամիլազի քանակական փոփոխությունների (դիագրամ 5) ն pHի (դիագրամ 6) ցուցանիշների դինամիկան:

Ինչպես երնում է վերոնշյալ պատկերում, «բնականոն պարօդոնտով չծխող անձինք - գինգիվիտով տառապող ծխող անձինք» տիրույթում, ֆոսֆատագների քանակր ենթակա է համաչափ դինամիկ փոփոխությունների: Բնդ որում, հիմնային ֆոսֆատագի դեպքում դա ունի աճող միտում, իսկ թթվային ֆոսֆատագի դեպքում՝ նվագող: Նման իրավիճակր որոշակի առումով հնարավորություն է տալիս եգրակացնել, որ ֆոսֆատագների քանակի նման փոփոխությունների հիմքում առաջնահերթ կերպով րնկած է գինգիվիտի առկայության հանգամանքր, իսկ հետո միայն՝ ծխելու գործոնր: Բերանային հեղուկում ամիլագի բաղադրության գործոնի ե pH-ի դինամիկ փոփոխություններն ունեն սինուսոիդալ տեսք, որր վկայում է այս հարցում ծխելու գործոնի գգալի նշանակության մասին: 

Դիագրամ 5. Ամիլազի բաղադրության փոփոխման դինամիկան նշված տիրույթում

Դիագրամ 6. pH-ի ցուցանիշի փոփոխման դինա-միկան նշված տիրույթում

Այսպիսով, իրականացված ուսումնասիրություններր ցույց են տալիս, որ, մի կողմից, առկա են գգալի ե հիմնականում վիճակագրորեն հավաստի տարբերություններ հետագոտվող ցուցանիշների միջե բնականոն պարօդոնտով ե գինգիվիտով տառապող անձանց, ինչպես նաե ծխող ու չծխող անձանց միջե: Բացի այդ, այս հետագոտություններր որոշակի հավանականությամբ ու հավաստիությամբ հնարավորություն են տալիս բերանային հեղուկի ֆիզիկա-քիմիական հատկությունների փոփոխականության հարցում դատողություններ կատարել տարբեր գործոնների (գինգիվիտի առկայություն ե ծխախոտի oգտшգործում) տարբերակված նշանակության ու առաջնահերթության մասին: 

Գրականության ցանկ 

1. Дедова Л.Н., Бондарик Е.А. Методы диагностики в динамическом наблюдении больных с высокой интен- 3. сивностью кариеса зубов. Инструкция по применению. Минск, 2005, 10 с.
2. Greabu M., Battino M., Totan A., Mohora M.,Mitrea N., Totan C., Spinu T., Didilescu A.Pharmacol, Rep., 2007, 59, (5), 613-618.
3. Kurtul N., Cil M., Bakan E. Saudi Med. J., 2004,25, (12), 1839-1844.
4. Nagler R., Klein I., Reznick A. Harefuah., 2001,140, (7), 614-618,
5. Pauletto N., Liede K., Nieminen A., Larjava H.,Uitto V. J. Periodontol., 2000, 71, (1), 58-62.
6. Zappacosta B., Persichilli S., De Sole P., Mordente A., Giardina B. Arch. Oral Biol., 1999, 44, (6), 485-488.
7. Zappacosta B., Persichilli S., Mordente A., Minucci A., Lazzaro D., Meucci E., Giardina B. Hum. Exp.Toxicol., 2002, 21, (1), 7-11.

Հարցեր, պատասխաններ, մեկնաբանություններ