Քացախ

 Քացախն իր տեղն ունի յուրաքանչյուրի խոհանոցում: Քացախը գինու տարեկիցն է: Շատ վաղուց մարդիկ նկատել են, որ բաց բերանով տակառի գինին թթվում է` վերածվելով յուրահատուկ համով ու հոտով հեղուկի: Իսկ հետո պարզվեց, որ այդ հեղուկի մեջ միսը, բանջարեղենը կամ միրգը երկար ժամանակ չեն փչանում:

Հենց այդպես են «ծնվել» առաջին պահածոները: Դեռևս հռոմեացի լեգիոներներն էին մարինացնում միսն ու մյուս ուտելիքները` մարտերի երկար արշավների ընթացքում դրանք պահպանելու համար:

Ավելի ուշ մարդիկ նկատեցին, որ այդ հեղուկը ո՛չ միայն պահածոյացնելուն է հարմար, այլև օգնում է մարսողությունը բարելավելուն, լրացնում վիտամինների պակասն ու նաև կանխում վարակների տարածումը: Բանն այն է, որ քացախի բաղադրության թթուներն ախտահանող հատկություն ունեն, ու դրա համար էլ ջրով բացած քացախով ողողում էին կոկորդը, քսում վերքերին ու նույնիսկ փորձել են բուժել ժանտախտը, սակայն` ապարդյուն:

Քացախն օգտագործվել է նաև որպես կոսմետիկ միջոց, երբ բացահայտել են, որ այդ թթու հեղուկի օգնությամբ կարելի է մաշկի գույնը բացել ու նաև ազատվել պեպեններից: Իսկ Միջնադարում, երբ նորաձև էր գունատությունը, կանայք քացախ էին խմում` մաշկին բաղձալի ճերմակություն հաղորդելու համար: Սակայն այդ գեղեցկության համար առողջությամբ էին հատուցում, քանի որ օրական կարելի է մեկ թեյի գդալ քացախ օգտագործել, այն էլ` ոչ մաքուր վիճակում, ջրի կամ ձեթի հետ խառնած: Իսկ դրանից ավելին կարող է վնասել ստամոքսի լորձաթաղանթն ու գաստրիտի կամ խոցային հիվանդության պատճառ դառնալ ու բացասական հետևանք թողնել երիկամների վրա:

Գինի, թե խնձոր

Արդեն ասվեց, որ առաջին անգամ քացախը պատահական է ստացվել, գինուց: Հետո քացախի տեսակներ սկսեցին ստանալ տարբեր հումքերից, որոնցից ամենատարածվածը խնձորինն է: Դրա համար որպես հումք է ծառայում սիդրը (խմորված խնձորներից պատրաստված ալկոհոլային ըմպելիք): Խնձորի քացախը շատ օգտակար է, հարուստ մի շարք վիտամիններով ու միկրոտարրերով, այդ թվում նաև` ասկորբինաթթվով, В խմբի վիտամիններով, կալիումով, կալցիումով ու երկաթով: Եվ քանի որ խնձորի քացախի մեջ թթուների պարունակությունը նվազ է (ընդամենը 5-6%), մեղմ համ ունի ու չի նվազեցնում մյուս մթերքների հոտը: Շատ հարմար է ձկնով ու թռչնամսով կերակուրների հետ որպես լրացում օգտագործել, կարելի է օգտագործել նաև այլ ըմպելիքներ թեթևակի թթվեցնելու համար: Ի դեպ, միջնադարում Եվրոպայում խնձորի քացախից, մեղրից ու ջրից պատրաստում էին ըմպելիք, որը համով նման էր լիմոնադին: Եղել է ժամանակ, երբ քացախը ձմեռային ավիտամինոզի ու ցինգայի կանխարգելիչ միջոց է ծառայել: Եվ, այնուամենայնիվ, պահածոյացնելու նպատակով այն հարմար չէ, քանի որ թթուների պարունակության չնչին քանակը չի կարող մթերքը պահպանել փչանալուց:

Գինու քացախ. կար ժամանակ, երբ քացախ էին ստանում միայն անորակ գինուց: Սակայն ժամանակի ընթացքում գինեգործները հասկացան, որ որքան որակյալ է գինին, այնքան որակյալ քացախ է ստացվում: Կախված խաղողի տեսակից ու տեխնոլոգիայից` գինու քացախը լինում է կարմիր կամ սպիտակ: Կարմիրը գերազանց է թանձրահյութերի ու մարինադների պատրաստման համար, իսկ սպիտակով համեմված աղցանը լավ համ ունի:

Բալզամիկ քացախ. անվանումը ստացել է բժիշկների շնորհիվ: Կար ժամանակ, երբ նման քացախն օգտագործվում էր մրսածության դեպքում կոկորդը ողողելու միջոց: Բալզամիկ քացախը գինու քացախի տարատեսակ է: Այն ստանում են շատ քաղցր խաղողատեսակներից, կաղնե տակառներում: Թնդեցման համար 10-12 տարի է պահանջվում. այդ ընթացքում այն հասցնում է շատ գոլորշիանալ, ասենք` 100-լիտրանոց տակառիկից ստացվում է 15 լ բալզամիկ: Այդ է պատճառը, որ քացախի այդ տեսակը թանկ է, իսկ համադամասերները վստահեցնում են, որ գինն արդարացված է, քանի որ շատ բուրավետ է: Այդ քացախի ու ձեթի խառնուրդը լավագույն համեմունքն է աղցանի համար :

Էկզոտիկ քացախ. կան քացախների շատ անսովոր տեսակներ: Օրինակ` մեծ Բրիտանիայում օգտագործում են մատուտակի քացախ, որը գարեջրի «բարեկամն» է, իսկ Ասիայում քացախ են ստանում նաև բրնձից:

Որպես քացախի հումք կարելի է օգտագործել տանձը, բալը, սալորը, համարյա բոլոր մրգերն ու հատապտուղները:

Բնական քացախի ստացման գործընթացը բավականին երկարատև է ու աշխատատար: Ուստի, հիմա քացախ են ստանում հատուկ տեխնոլոգիաներով` բնական գազից, սննդի մնացորդներից ու նույնիսկ փայտի տաշեղներից: Սինթետիկ քացախը հարմար է պահածոյացման համար ու դրա միակ առավելությունը պահպանման ժամկետի բացակայությունն է:

Բնական քացախների թնդությունը 9% է, ոչ ավելի: Այն պետք է պահել ապակյա տարայի մեջ: Պահպանման ժամկետն էլ անսահմանափակ չէ:

Ի դեպ, հաճախ հետաքրքրող մի փաստ. բնական քացախի մեջ նստվածքի առկայությունը ամենևին էլ որակի կորստի վկայություն չէ:

Քացախի օգտակարարությունը

Ինչպես նշվեց, քացախն օգտագործվում է ժողովրդական բժշկության մեջ որպես բուժիչ կամ հիվանդությունները կանխարգելող միջոց:

Ամենաօգտակարը խնձորի կամ մրգային քացախն է:

1. Օգնում է քաշ գցելուն

Ճապոնացի բժիշկներն ապացուցել են, որ քացախն այրում է ճարպերը և օգնում նիհարելուն: Փորձեր են կատարվել կրծողների վրա, որոնց կերակրել են քացախով համեմված սնունդով. հետևանքը եղել է մարմնի զանգվածի 10% կորուստը:

2. Նպաստում է արյան մեջ շաքարի նվազմանը

Քացախն օգտագործելուց հետո շաքարը դանդաղ ներծծվում է արյան մեջ: Ուստի քացախ է առաջարկվում օգտագործել նրանց, ովքեր սիրում են քաղցրեղեն:

3. Վերացնում է հոգնածությունն ու վերականգնում մկանային ուժը

Օգտակար է ֆիզիկական աշխատանքով կամ ուժային մարզումներով զբաղվողներին: Օգնում է պահպանելու մկանների տոնուսն ու օրգանիզմից դուրս է բերում կաթնաթթուն, որը մկանների ցավ է առաջացնում մարզումներից հետո:

4. Սպանում է բերանի խոռոչի մանրէները

Քացախն օգնում է ազատվելու բերանի վատ հոտից ու օգնում մանրէների հետևանքով առաջացած հիվանությունների դեմ պայքարին: Դրա համար բավական է առավոտյան ջրով բացած քացախով բերանի խոռոչը ողողելը:

5. Բարելավում է մարսողությունը

Օգնում է վատ մարսողության դեպքում, ինչպես և աղիքային վարակների ժամանակ: Սակայն չի կարելի օգտագործել, եթե գաստրիտ կամ ստամոքսի խոց ունեք:

6. Օգնում է զկրտոցի ժամանակ

Քացախի օգնությամբ կարելի է դադարեցնել զկրտոցը. քացախաթթուն հանգստացնում է ստամոքսն ու վերացնում սպազմը:

7. Ազատում է գիշերային ջղակծկումներից

Եթե քնից առաջ մեկ բաժակ քացախալուծույթ խմեք (մեկ բաժակ ջրին 8 թ. գդալ խնձորի քացախ) ապա ջղակծկումներից մասին կմոռանաք:

8. Օգնում է մրսածության ժամանակ

Մրսածության ժամանակ քացախով թրջոցներն իջեցնում են ջերմությունը: Օգնում է հարբուխի ու կոկորդաբորբի ժամանակ, պայքարում մանրէների դեմ` մաքրելով քթի խոռոչը: Քացախալուծույթով պետք է լվանալ քիթն ու ողողել կոկորդը:

Առողջարարական միջոցառումների համար լավ կլինի բարձրորակ քացախ օգտագործել կամ ինքնուրույն պատրաստել: Սինթետիկներն այս դեպքում պիտանի չեն:

Հարցեր, պատասխաններ, մեկնաբանություններ