Զանգեզուրի պղնձամոլիբդենային կոմբինատի աշխատակիցների շրջանում թերապևտիկ պրոֆիլի հիվանդության բնութագիրն ըստ հիվանդությունների առանձին դասերի ու մասնագիտությունների

Բանալի բառեր. ծանր մետաղներ, Զանգեզուրի պղնձամոլիբդենային կոմբինատ, թերապևտիկ պրոֆ‎‎‎‎իլի հիվանդացություն, մասնագիտություն, հիվանդությունների դասեր, նյարդային համակարգ

Բազմաթիվ աշխատանքներով հաստատվել է ծանր մետաղների բացասական ազդեցության փաստը լեռմամետալուրգիական համակարգում աշխատողների առողջական վիճակի վրա [1,5,6]:

Ներկայումս Զանգեզուրի պղնձամոլիբդենային կոմբինատն (ԶՊՄԿ) իրականացնում է լայնամասշտաբ աշխատանքներ հանքի շահագործման ուղղությամբ: ՀՀ անկախության տարիներին կատարվել են ԶՊՄԿ առկա հիգիենիկ հիմնահարցերին նվիրված մի շարք հետազոտություններ, սակայն աշխատակիցների առողջական վիճակի համալիր ուսումնասիրություններ գրեթե չեն կատարվել [3]:

Նյութը և մեթոդները: 

Տվյալ հետազոտության նպատակն էր ուսումնասիրել Զանգեզուրի պղնձամոլիբդենային կոմբինատի աշխատակիցների շրջանում թերապևտիկ պրոֆ‎‎‎‎իլի հիվանդացությունը` կախված նրանց մասնագիտությունից:

Հետազոտությունն անցկացվել է 2007-2009թթ.: Հետազոտությունում ընդգրկվել են կոմբինատի 1493 աշխատակիցներ: 

Կիրառվել են սոցիալ-հիգիենիկ և վիճակագրական մեթոդներ: Որպես դիտարկման միավոր ընդունվել է ամբուլատոր քարտը: Հետազոտության ընթացքում որոշել ենք ինտենսիվ ցուցանիշները (P) 100 մարդու նկատմամբ և միջին սխալը (m) [2,4]: Ստացված արդյունքների հավաստիությունը գնահատվել է ըստ Ստյուդենտի գործակցի: Վերլուծությունը կատարվել է M. Exel ծրագրով:

Արդյունքները և դրանց քննարկումը

ԶՊՄԿ աշխատակիցների շրջանում թերապևտիկ պրոֆիլի հիվանդացության վերլուծությունը կատարվել է համաձայն Հիվանդությունների, վնասվածքների և մահվան դեպքերի միջազգային դասակարգման X վերանայման (1992): 

Հետազոտված անձանցից 25,8%-ը եղել են գործնականում առողջ մարդիկ և նրանք հետագա հետազոտությունների ցանկում թերապևտիկ պրոֆիլի հիվանդացության վերլուծության տեսակետից հետագայում չեն դիտարկվել:

ԶՊՄԿ աշխատակիցների շրջանում թերապևտիկ պրոֆիլի հիվանդացության ուսումնասիրության համար հավաքված ողջ նյութը բաշխվել է 7 խմբի (սխեմա 1, նկար 1): 7-րդ խմբում ընդգրկվել են այն բոլոր հիվանդությունները, որոնցից յուրաքանչյուրը քանակական տեսակետից առանձնահատուկ դեր չէր կարող կատարել:

Սխեմա 1

Հավաքված նյութի բաշխման սխեմա

Նկ. 1: ԶՊՄԿ աշխատակիցների շրջանում թերապևտիկ պրոֆիլի

հիվանդացության կառուցվածքն` ըստ հիվանդությունների դասերի (%)

Վերլուծությունը ցույց է տալիս, որ թերապևտիկ պրոֆիլի հիվանդացության կառուցվածքում առանձնահատուկ տեղ են գրավում նյարդային համակարգի հիվան-դությունները` 57,3%:

Նկար 2-ում ներկայացված է ԶՊՄԿ տարբեր մասնագիտության աշխատակիցների շրջանում թերապևտիկ պրոֆիլի հիվանդացության կառուցվածքը:

Վերլուծությունը ցույց է տալիս, որ`

• ԶՊՄԿ աշխատակիցների թերապևտիկ պրոֆիլի հիվանդացության կառուցվածքն ըստ մասնագիտության, եղել է կայուն, բացառությամբ վարչական աշխատակազմի, 
• տարբեր մասնագիտության անձանց բոլոր խմբերում էլ նյարդային համակարգի հի-վանդությունների տեսակարար կշիռը եղել է գերակայող` տեսակարար կշիռը կազմել է, 56,5% (տեխնիկներ), 57,8% (բանվորներ), 61,0% (ինժեներներ), բացառությամբ վարչական աշխատակազմի, որի տեսակարար կշիռը 44,8% է,
• մարսողական հիվանդությունների տեսակարար կշիռը տատանվել է 6,7% (բանվորներ) - 17,2%-ի (վարչական աշխատողներ) սահմաններում,

  Նկ. 2: ԶՊՄԿ տարբեր մասնագիտության աշխատակիցների շրջանում թերապևտիկ

պրոֆիլի հիվանդացության կառուցվածքն` ըստ հիվանդությունների դասերի (%)

• արյան շրջանառության հիվանդությունների տեսակարար կշիռը եղել 3,4% (վարչական աշխատակազմ) 9,9% (ինժեներներ),
• ոսկրամկանային համակարգի և շարակցական հյուսվածքի հիվանդությունների տեսակարար կշռի տատանումները կազմել են 7,1-13,8% (համապատասխանաբար` բանվորներ և վարչական աշխատակազմ),
• այլ դասերի հիվանդությունների տեսակարար կշիռը տատանվել է 5,2-13,8% սահմաններում:

Պակաս կարևոր չէ նաև ԶՊՄԿ աշխատակիցների շրջանում հիվանդությունների կոն-կրետ դասում հիվանդացության կառուցված-քը (նկ. 3): 

Վերլուծությունը ցույց է տալիս, որ`

• բոլոր դասերում էլ գերակշռում են բանվորներն ու տեխնիկները,
• տեխնիկների մոտ դիտվում է նյարդային համակարգի, էնդոկրին համակարգի հիվանդությունների, սննդային և նյութափոխանակության խանգարումների, ինչպես նաև այլ դասերի հիվանդությունների հի-վանդացության ինտենսիվ ցուցանիշի հա-վաստի իջեցում, մնացած համակարգերի հիվանդությունների հիվանդացության ցուցանիշի նվազումը միտման բնույթի է,
• ինժեներների և վարչական աշխատողների շրջանում բոլոր դասերի հիվանդությունների հիվանդացության ինտենսիվ ցուցանիշները հավաստի իջնում են: 

Նկ. 3: ԶՊՄԿ աշխատակիցների շրջանում կոնկրետ մասնագիտության

աշխատակիցների խմբում հիվանդացության կառուցվածքը (%)

Այսպիսով`

• մասնագիտական ռիսկի տեսակետից առաջին տեղում են բանվորները, երկրորդ-երրորդ տեղերում` տեխնիկներն ու ինժեներները, ում համար հիվանդությունների` որպես գործոնի, հանդես են գալիս էնդոկրին համակարգի հիվանդությունները, սննդային և նյութափոխանակության խանգարումները, այլ դասերի և նյարդային համակարգի հիվանդությունները,
• վարչական աշխատողների համար ռիսկեր են մարսողական օրգանների, ոսկրամկանային համակարգի և շարակցական հյուսվածքի, այլ դասերի հիվանդությունները:

Վերլուծությունը ցույց է տալիս, որ արյան շրջանառության համակարգի հիվանդությունների հիվանդացության հետ համեմատ`

• նյարդային համակարգի հիվանդությունների հիվանդացության տեսակետից բոլոր մասնագիտությունների անձանց համար ցուցանիշները հավաստի աճում են,
• մարսողական օրգանների հիվանդությունների հիվանդացության հավաստի աճ նշվում է միայն վարչական աշխատանք կատարողների շրջանում, բանվորների և տեխնիկների մոտ այն ունի աճի, ինժեներների շրջանում նվազման միտում,
• շնչառական օրգանների, էնդոկրին համակարգի հիվանդություններ, սննդային և նյութափոխանակության խանգարումների հիվանդացության ցուցանիշի հավաստի նվազում արձանագրվում է միայն ինժեներների մոտ, մնացած խմբերում դրա փոփոխությունները տարաբնույթ են իջեցման կամ աճի միտման ձևով,

Աղյուսակ 1

ԶՊՄԿ աշխատակիցների շրջանում թերապևտիկ պրոֆիլի հիվանդացության

պատկերն ըստ հիվանդությունների դասերի և մասնագիտությունների

(100 մարդու նկատմամբ)

 Ծանոթագրություն * արյան շրջանառության համակարգի հիվանդությունների հետ համեմատ տվյալ մասնագիտության ենթախմբում հավաստի է,

** բանվորների հետ համեմատ` հավաստի է

• գոսկրամկանային համակարգի և շարակցական հյուսվածքի հիվանդությունների հիվանդացության ցուցանիշի հավաստի աճ առկա է տեխնիկների մոտ, բանվորների և վարչական աշխատողների համար այն ունի աճի, իսկ ինժեներների շրջանում` իջեցման միտում,
• գայլ դասերի հիվանդությունների հիվանդա-ցության ցուցանիշների փոփոխությունները կրում են աճի (բանվորներ, վարչական աշխատողներ) կամ նվազման (ինժեներներ) միտում կամ մնում են անփոփոխ (տեխնիկներ):

Ընդհանրացնելով վերը նշվածը, կարելի է եզրակացնել`

• գբոլոր մասնագիտությունների դեպքում էլ թերապևտիկ պրոֆիլի հիվանդացության կառուցվածքում գերակշռում են նյարդային համակարգի հիվանդությունները,
• գուսումնասիրված բոլոր հիվանդություններն ավելի շատ նշվում են բանվորների շրջանում,
• գարյան շրջանառության համակարգի հիվանդությունների հիվանդացության հետ համեմատ հավաստի աճում է միայն նյարդային համակարգի հիվանդությունների հիվանդացությունը, մնացած դասերի պարագայում փոփոխությունները, եզակի բացառություններով, ունեն աճի կամ նվազման միտում,
• գբանվորների խմբի հետ համեմատ, որոշ բացառություններով, դիտվում է մեծ մաս դասերի հիվանդությունների հիվանդացության հավաստի նվազում:

Այսպիսով, ըստ ԶՊՄԿ աշխատակիցների շրջանում թերապևտիկ պրոֆիլի հիվանդա-ցության և կառուցվածքի վերլուծությունն, ըստ հիվանդությունների դասերի և մասնագիտությունների, ցույց է տալիս, որ հիվանդանում են հիմնականում բանվորները, իսկ հիվանդություններից գերակշռում են նյարդային համակարգի հիվանդությունները:

Գրականություն

1. Գալստյան Ս.Գ., Գրիգորյան Մ.Ռ. Կլինիկական թունաբանություն, Երևան, 2008, էջ 122:
2. Հարությունյան Ա.Մ. Սանիտարական վիճակագրություն, Երևան, 2000, էջ 120:
3. Մարտիրոսյան Ա., Արզումանյան Գ., Գաբրիելյան Գ., Ղազարյան Հ. Քաջարան քաղաքի շրջակա միջավայրի պահպանության գործողությունների ծրագիր, Երևան, զեկույց, էջ 64:
4. Миняев В.А., Вишняков Н.Н., Юрьев В.К. Социальная медицина и организация здравоохранения. СПБ., 2000: т. 1: с. 136-174.
5. Реутова Н.В., Воробьева Т.И., Реутова Т.В., Тумова А.М. Анализ заболеваемости населения в районе расположения вольфрамо-молибденового комбината. Гигиена и санитария, 2007, № 4. с. 13-15.
6. Ajayi G.O. Copper and zinc concentrations in Nigerian women with breast cancer. Eur. J. Gynaecol. Oncol., 2011;32(3):307-8.

Հարցեր, պատասխաններ, մեկնաբանություններ